Chuyện Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp ngư�i anh ruột Nguyễn Sinh Khiêm ở Hà Nội

Trên căn hộ gác 2 nh� hẹp ở khu tập thể Văn Chương (Hà Nội), có lẽ nhi�u ngư�i biết ở đó có một nhà văn, lại là thương binh nặng ở hạng cao nhất nhưng đã dành suốt cuộc đ�i mình nghiên cứu v� Chủ tịch Hồ Chí Minh, tính đến nay cũng đã hơn 60 năm. �ó là nhà văn Sơn Tùng, quê ở xã Diễn Kim, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An. Kho tư liệu lịch sử do ông sưu tầm v� Bác Hồ, v� các lãnh tụ khác của �ảng suốt hơn nửa thế kỷ qua có thể nói là vô giá.

Nhà văn Sơn Tùng quả là ngư�i có cơ duyên và may mắn vì ngay từ những năm đầu chống thực dân Pháp xâm lược, từng được gặp, được trò chuyện thân tình với hai ngư�i ruột thịt của Bác Hồ là cụ Nguyễn Thị Thanh và cụ Nguyễn Sinh Khiêm. Chuyện nhà văn kể cho chúng tôi dưới đây được bắt đầu vào buổi chi�u tháng 5 nắng nóng lúc ông vừa thoát ra từ một cơn đau do các mảnh đạn M79 còn găm trong đầu…

Bác cả Nguyễn Sinh Khiêm sinh năm 1888, từng bị thực dân Pháp theo dõi sát sao, bị bắt giam nhi�u lần. Ngày 16/8/1941, Nguyễn Sinh Khiêm mới được ra kh�i nhà tù của Pháp ở Vinh.

Ra khá»�i nhà tù đế quốc Pháp ít lâu, Nguyá»…n Sinh Khiêm cùng thầy há»�c là cụ cá»­ Hồ Phi Huyá»�n – nhà huyá»�n há»�c Ä‘i khắp quê hÆ°Æ¡ng Nam Ä�àn, tìm kiếm nÆ¡i có phong cảnh đẹp, cuối cùng bác tìm được má»™t vị trí rất đắc địa ở Ä�á»™ng Tranh, núi Ä�ại Huệ thuá»™c địa phận xã Nam Giang, huyện Nam Ä�àn để Ä‘Æ°a hài cốt ngÆ°á»�i mẹ kính yêu Hoàng Thị Loan cát táng ở đó.

Trong những ngày hừng hực không khí cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Nam �àn, đầu đội mũ calô, vai khoác súng gỗ, bác Nguyễn Sinh Khiêm đã hăng hái cùng với nhân dân địa phương đi diễu hành biểu dương lực lượng cách mạng.

Năm 1946, sau khi cô Nguyễn Thị Thanh ở Hà Nội v�, bác Nguyễn Sinh Khiêm lên đư�ng từ Nghệ An ra Hà Nội. Lúc đầu bác đi bộ từ huyện Nam �àn ra ga Cầu Giát, huyện Quỳnh Lưu quãng đư�ng ước chừng 70 cây số. Lúc bác lấy vé tàu từ ga Cầu Giát, nhi�u bà con ở đây đã chạy đến vây kín lấy bác, ai cũng khẳng định đây chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh cải trang để vi hành.

Nhà báo, nhà nghiên cứu Hồ SÄ© Bằng (Viện Mác – Lê nin đã vá»� hÆ°u) lúc bấy giá»� là cán bá»™ huyện Quỳnh LÆ°u cÅ©ng tưởng là Bác Hồ, xúc Ä‘á»™ng nhìn NgÆ°á»�i. Bởi trông Nguyá»…n Sinh Khiêm có nhiá»�u Ä‘iểm giống ngÆ°á»�i em trai Nguyá»…n Tất Thành – Hồ Chí Minh lúc ấy. Cụ Nguyá»…n Sinh Khiêm đã vui vẻ cải chính vá»›i bà con, khẳng định mình chỉ là má»™t ngÆ°á»�i dân bình thÆ°á»�ng.

Tàu đến ga Hàng Cá»� – Hà Ná»™i, cụ Nguyá»…n Sinh Khiêm vừa bÆ°á»›c ra khá»�i cổng ga thì đồng bào ở đây lại nhanh chóng ùa đến vây kín. Ä�ông đảo bà con Hà Ná»™i cứ khẳng định đây là Cụ Hồ cải trang để vi hành xem xét tình hình.

Bác Nguyá»…n Sinh Khiêm nói: “ThÆ°a bà con. Tôi là má»™t ngÆ°á»�i dân xứ Nghệ, ra thăm Thủ đô, không phải là Cụ Hồ”. NhÆ°ng đồng bào không tin, cứ má»—i lúc kéo đến má»—i đông, ngÆ°á»�i kín cả vòng trong vòng ngoài, khiến ngÆ°á»�i khách xứ Nghệ không thể Ä‘i được. May là lúc ấy có má»™t số chiến sÄ© Công an phát hiện thấy tình hình rất lạ, liá»�n gá»�i Ä‘iện vá»� báo cáo lãnh đạo Nha Công an Trung Æ°Æ¡ng.

Ná»™i dung báo cáo nêu rõ: “Có má»™t cụ già nói giá»�ng Nghệ TÄ©nh, có râu, khuôn mặt rất giống Bác Hồ, nhân dân tin là Bác Hồ nên vây kín chÆ°a Ä‘i được. Nhiá»�u khả năng đây là ngÆ°á»�i anh ruá»™t của Bác”.

Lúc ấy, đồng chí Lê Giản – Tổng Giám đốc Nha Công an Trung Æ°Æ¡ng nghe báo cáo, chá»™t dạ liá»�n cá»­ ngay cán bá»™ Ä‘Æ°a xe ra ga Hàng Cá»� đón ngÆ°á»�i khách. Khi được há»�i: “ThÆ°a Cụ, có phải Cụ là anh trai Bác Hồ thì má»�i cụ lên xe chúng cháu đón vá»�”, bất đắc dÄ© có lẽ vì cần thoát khá»�i đám đông nên cụ Nguyá»…n Sinh Khiêm đã lên xe vá»� Nha Công an Trung Æ°Æ¡ng.

Sau đó đồng chí Lê Giản báo cáo với Bí thư của Bác Hồ lúc ấy là ông Vũ �ình Huỳnh nh� ông báo cáo với Bác chuyện cụ Nguyễn Sinh Khiêm ra thăm… Biết chắc đây là ngư�i anh ruột của Bác Hồ, đồng chí Lê Giản mạnh dạn thưa chuyện:

– ThÆ°a bác, bác ra thăm Hồ Chủ tịch mà không thông báo trÆ°á»›c để chúng cháu cho xe đón đỡ vất vả.

Vừa nghe xong, cụ Nguyễn Sinh Khiêm trả l�i ngay:

– Ông làm chức trách Nhà nÆ°á»›c mà ăn nói buồn cÆ°á»�i. Lẽ Ä‘á»�i thì em thăm anh, chứ anh nào thấy em làm to lại ra thăm. Tôi ra đây là thăm Thủ đô nÆ°á»›c Việt Nam má»›i xem thế nào, chứ không phải thăm em làm Chủ tịch nÆ°á»›c.

Nghe nói thế, đồng chí Lê Giản thành khẩn xin lỗi bác Nguyễn Sinh Khiêm.

Khi được nghe báo cáo chuyện ngư�i anh Nguyễn Sinh Khiêm ra Hà Nội, Bác Hồ lặng đi, xúc động. Nhớ lần trước, lúc Bác Hồ đang chủ trì cuộc h�p quan tr�ng bàn chuyện cấp gạo cho quân Tàu Tưởng, khi nghe thư ký thông báo rất nh� là có cô Nguyễn Thị Thanh ra thăm, Bác Hồ bàng hoàng cả ngư�i, hai tay bám chặt vào bàn để kìm nén nỗi xúc động quá lớn; nhi�u ngư�i lúc ấy thấy đôi mắt của Bác Hồ rớm lệ…

Gần 40 năm xa quê hương vì việc nước, nay Bác Hồ mới gặp lại ngư�i chị ruột và hôm nay lại được gặp ngư�i anh ruột Nguyễn Sinh Khiêm. Nhưng tình hình năm 1946 ấy rất phức tạp, nhất là v� mặt trị an, an ninh. Nhi�u hôm Bác Hồ phải bí mật r�i chỗ ngủ để tránh b�n Quốc dân đảng manh động. Nghe ngư�i Bí thư Vũ �ình Huỳnh báo cáo, Bác Hồ căn dặn lại đại ý:

– Nhá»� chú Huỳnh lo tiếp anh tôi – Anh tôi ở tù ra, cÅ©ng thích uống rượu. Nhá»� kiếm cho anh tôi má»™t ít rượu trắng, loại ngon; má»™t ít sách báo để anh tôi Ä‘á»�c. Cảm thông vá»›i anh là tối nay tôi sẽ đến…

�êm đầu năm 1946 ấy, tr�i mưa. Bác Hồ hóa trang mặc áo the, đội ô cùng đi bộ với hai ngư�i là Bí thư Vũ �ình Huỳnh và ngư�i Thư ký Vũ Kỳ. Sau khi vào phòng làm việc của đồng chí Lê Giản ở phố Trần Hưng �ạo có cửa ra vào phía phố Dã Tượng, Bác Hồ cởi áo the ra.

Ä�ồng chí Lê Giản mở cá»­a phòng riêng. Vừa thấy anh trai, Bác Hồ chạy đến ôm lấy anh khẽ kêu lên: “Anh Cả!”. Tiếng gá»�i tên anh Cả đầu tiên sau 37 năm trá»�i xa cách biá»�n biệt. Bác Nguyá»…n Sinh Khiêm cÅ©ng ôm lấy Bác Hồ rồi nghẹn ngào thốt lên: “Chú râu đã dài thế này à?”. Rồi hai anh em ôm nhau khóc. NgÆ°á»�i thÆ° ký nhẹ nhàng khép cá»­a lại rồi nhè nhẹ lui ra…

Cụ Nguyễn Sinh Khiêm, ngư�i anh trai của Chủ tịch Hồ Chí Minh là một ngư�i thông minh, có cuộc sống giản dị, phóng khoáng, giàu lòng thương yêu ngư�i nghèo khổ. Cụ từ trần ngày 15/10/1950 (tức 23/8 Canh Dần) tại làng Kim Liên, hưởng th� 62 tuổi. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận được tin anh Cả qua đ�i trong lúc đang bận công tác xa, không thể v� được nên đã điện cho Ủy ban Kháng chiến hành chính Liên khu IV bức điện số 1229 nh� chuyển cho h� Nguyễn Sinh làng Kim Liên, nội dung như sau:

Nghe tin anh Cả mất, lòng tôi rất buồn rầu. Vì việc nước nặng nhi�u, đư�ng sá xa cách, lúc anh đau yếu tôi không thể trông nom, lúc anh tạ thế tôi không thể lo liệu.
Tôi xin chịu tội bất đễ trước linh hồn anh và xin bà con nguyên lượng cho một ngư�i đã hy sinh tình nhà vì phải lo việc nước.

9/11/1950