1. Chuyện thi trượt và quyết tâm há»c táºp
Äại tướng Võ Nguyên Giáp là con cá»§a bà Nguyá»…n Thị Kiên và ông Võ Khắc Nghiêm, quê ở là ng An Xá, Lệ Thá»§y, Quảng Bình. Äây là má»™t gia đình nhà Nho; hai bên ná»™i ngoại Ä‘á»u là những chà sÄ© yêu nước, tham gia phong trà o Cần Vương. Ông Võ Khắc Nghiêm được xem là ngưá»i hiểu nhiá»u, biết rá»™ng, hay chữ nhưng Ä‘i thi không đỗ đạt gì. Äiá»u nà y được lý giải là ông không phục, không trá»ng chÃnh quyá»n lúc bấy giá». Có lẽ vì thế, ông rất kỳ vá»ng và o ngưá»i con là Võ Nguyên Giáp.
Ngay từ khi còn là cáºu bé 4, 5 tuổi, Võ Nguyên Giáp đã được cha cho há»c chữ Nho. Ông Nghiêm dùng kẹo để thưởng khi con há»c táºp chăm chỉ, tiến bá»™; dùng roi để phạt khi con chểnh mảng. Vốn là cáºu bé thông minh nên Võ Nguyên Giáp được hưởng khá nhiá»u kẹo. Nhưng là đứa trẻ hiếu động nên cÅ©ng không Ãt lần Giáp bị phạt, tháºm chà có lần chui xuống gầm bà n trốn roi và xin tha tá»™i.
Là ngưá»i hiểu rõ thá»i thế, ông Nghiêm nhanh chóng chuyển sang dạy chữ quốc ngữ cho các con và há»c trò. Cáºu bé Giáp là ngưá»i há»c giá»i nổi báºt trong vùng, khi nà o cÅ©ng đứng đầu lá»›p, nhất trưá»ng. Và khác vá»›i cha, Võ Nguyên Giáp thi đỗ đầu tỉnh ngay trong kỳ thi tốt nghiệp sÆ¡ há»c. Äiá»u nà y không chỉ mang lại cho cáºu bé Giáp sá»± nổi tiếng, mà khiến cả há» hà ng, là ng xóm được thÆ¡m lây.
Tuy nhiên, ngay sau đó, năm 13 tuổi, Võ Nguyên Giáp thi và o Trưá»ng Quốc há»c Huế, nhưng trượt. Không gỡ thể diện bằng cách viện dẫn câu nói “há»c tà i, thi pháºnâ€, mà ngay láºp tức, Võ Nguyên Giáp và o Huế để há»c ôn. Năm sau (hè 1925) Võ Nguyên Giáp thi đỗ và o Quốc há»c Huế, đứng thứ nhì. Ngưá»i đỗ đầu năm đó là Nguyá»…n Thúc Hà o (sau nà y là Giáo sư, Nhà giáo Nhân dân, thầy cá»§a những ngưá»i nổi tiếng như Văn Như Cương), kể: “Trong kỳ thi và o Quốc há»c, tôi đỗ đầu còn anh Võ Nguyên Giáp đỗ thứ hai, nhưng suốt cả năm há»c đệ nhất niên, tháng nà o anh cÅ©ng được là m “majorâ€, nghÄ©a là đầu lá»›p, mà tôi thì luôn luôn đứng thứ hai… Anh Giáp hÆ¡n tôi má»™t tuổi, nhưng đã có những suy nghÄ© cá»§a ngưá»i lá»›n, còn tôi lúc ấy chỉ là má»™t cáºu bé chăm há»c và ngoan, dá»… bảo thế thôi. Các giáo sư Việt cÅ©ng như Pháp Ä‘á»u tá» vẻ bằng lòng đối vá»›i hai chúng tôi, nhất là đối vá»›i anh Giáp, há»c giá»iâ€. Nhà giáo trác việt Nguyá»…n Thúc Hà o đã nói như váºy chứng tá» ngà y đó Võ Nguyên Giáp há»c táºp vô cùng xuất sắc.
Qua chuyện nà y, có thể thấy, lần thi trượt và o Trưá»ng Quốc há»c Huế đã tác động rất sâu sắc tá»›i Võ Nguyên Giáp, khiến ông quyết tâm hÆ¡n trong chuyện há»c táºp. Theo Trung tướng Phạm Hồng Cư, có lẽ đây là lần duy nhất trong Ä‘á»i Äại tướng Võ Nguyên Giáp chá»§ quan. Ông đã rút được ra bà i há»c quan trá»ng vá» tác hại cá»§a sá»± chá»§ quan, do đó khi cầm quân đánh giặc, không bao giỠông chá»§ quan. Rất có thể Ä‘iá»u nà y góp phần tạo nên má»™t vị tướng huyá»n thoại.
2. Tổng tư lệnh không “ra lệnh†cho con
Những cái bắt tay tháºt chặt vá»›i đồng bà o địa phương trong lần trở vá» Äiện Biên cuối cùng cá»§a Äại tướng
Trong số những ngưá»i con thì Äại tướng Võ Nguyên Giáp yêu quý Võ Hồng Anh hÆ¡n cả. Có ba lý do để Äại tướng là m Ä‘iá»u nà y: 1. Võ Hồng Anh là con gái đầu; 2. Mẹ cá»§a Võ Hồng Anh là Nguyá»…n Thị Quang Thái, em gái Nguyá»…n Thị Minh Khai, tham gia hoạt động cách mạng rất sá»›m, đã hi sinh trước Cách mạng tháng Tám 1945, khi Võ Hồng Anh còn rất bé; 3. Võ Hồng Anh luôn luôn phải sống xa Äại tướng, ngay từ những năm năm mươi cá»§a thế ká»· XX, Võ Hồng Anh đã sang há»c táºp ở Trung Quốc, Liên Xô.
Khi lá»›n lên, Võ Hồng Anh là má»™t cô gái xinh đẹp và thông minh. Äại tướng Võ Nguyên Giáp muốn gả con gái mình cho con má»™t nhà cách mạng hoạt động cùng thá»i vá»›i mình. Nhưng Võ Hồng Anh lại yêu má»™t ngưá»i bạn há»c là Phan Long – con trai cá»§a Luáºt sư Phan Anh. Khi hai ngưá»i từ Liên Xô vá» ra mắt và “báo cáo†Äại tướng, ông không vui, tháºm chà là thất vá»ng vì “kế hoạch†cá»§a ông bị đổ vỡ. Tuy nhiên, ông không phản đối gay gắt, dần dần ông vui vẻ chấp nháºn. HÆ¡n nữa, Phan Long cÅ©ng là má»™t chà ng trai thông minh, lịch lãm, hiểu biết sâu rá»™ng nhiá»u vấn Ä‘á».
Äại tướng Võ Nguyên Giáp không nói vì sao ông xá» sá»± như váºy. Nhưng căn cứ và o những gì đã xảy ra, có thể phán Ä‘oán. Thứ nhất, ông rất tôn trá»ng sá»± lá»±a chá»n cá»§a con gái, mặc dù nó trái vá»›i mong muốn cá»§a ông. Thứ hai, ông soi và o chÃnh bản thân mình và trung thà nh vá»›i ý niệm “Tình cảm là chuyện cá»§a con timâ€: Thá»i trẻ ở quê, má»™t gia đình già u có muốn gả con gái cho ông; bố ông mong muốn Ä‘iá»u nà y, còn mẹ ông thì để cho ông tá»± quyết định. Kết quả là ông không là m đám cưới vá»›i cô gái mà bố ông mong muốn trở thà nh con dâu cá»§a mình.
Äiá»u đáng nói là lúc nà y ông là Tổng tư lệnh Quân đội Nhân dân Việt Nam, mệnh lệnh cá»§a ông được hà ng triệu ngưá»i thừa hà nh răm rắp, nhưng ông đã không “ra lệnh†cho con gái là m theo ý mình. Äây là cách xá» sá»± rạch ròi cá»§a má»™t con ngưá»i đầy tình thương, trách nhiệm, đầy tÃnh nhân văn.
3. Tết Máºu Thân 1968 – Chuyện bây giá» má»›i kể
Äầu năm 1968, Äại tướng Võ Nguyên Giáp được đưa ra nước ngoà i chữa bệnh. Cụ thể là ông được đưa tá»›i Hungary để nghỉ ngÆ¡i, an dưỡng. Vì không biết tiếng Hungary, mà bên ấy cÅ©ng không có ngưá»i thân, bạn bè nên Äại tướng ngỠý muốn vá» Nga. Lãnh đạo Nhà nước Liên Xô lúc bấy giỠđáp ứng ngay nguyện vá»ng cá»§a Äại tướng.
Tuy không phải là khách má»i chÃnh thức, nhưng ChÃnh phá»§ Liên Xô cÅ©ng bố trà để Äại tướng Võ Nguyên Giáp nghỉ ở khu biệt thá»± cao cấp trên đồi Lenin, gần Trưá»ng Äại há»c Tổng hợp Moskva mang tên Lomonosov. Khung cảnh nÆ¡i đây vừa hoà nh tráng, vừa thÆ¡ má»™ng vá»›i những cánh rừng chạy dá»c bá» sông Moskva. An ninh ở đây được bảo đảm tuyệt đối. Và điá»u tuyệt vá»i là Äại tướng có thể tiếp chuyện, đà m đạo vá»›i ngưá»i thân, bạn bè ở nÆ¡i nà y.
Tuy là được tiếp khách thoải mái, nhưng Äại tướng Võ Nguyên Giáp cÅ©ng chỉ má»i tá»›i đây những ngưá»i thân tÃn nhất Ä‘ang há»c táºp và là m việc tại Moskva lúc bấy giá». Gần đến Tết Nguyên đán cá»§a Việt Nam nên những câu chuyện, những con ngưá»i cà ng trở nên gắn bó, thân thiết. Và sáng kiến cùng nhau đến Nhà Hát Lá»›n xem vở ba lê “Hồ Thiên Nga†và o đêm giao thừa được Äại tướng nồng nhiệt hưởng ứng. Tuy nhiên, khi đến gần Nhà Hát Lá»›n, Äại tướng nói vá»›i những ngưá»i Ä‘i cùng: “Các cáºu và o trước Ä‘i! Mình sẽ và o sauâ€.
Dẫu có chút băn khoăn, nhưng những ngưá»i Ä‘i cùng Äại tướng thá»±c hiện đúng yêu cầu cá»§a ông. Mãi đến khi đèn tắt được má»™t lúc, Äại tướng má»›i xuất hiện. Ông thì thầm nói: “Mình là Äại tướng cá»§a má»™t quân đội Ä‘ang tham gia chiến đấu. Má»™t chiến dịch lá»›n chuẩn bị mở mà n, mà có má»™t phóng viên hay má»™t quan chức quân sá»± nà o đấy thấy mình ở đây thì không biết chuyện gì sẽ xảy ra. Bởi váºy mình phải chỠđèn tắt rồi má»›i và o…â€.
Äây là cách ứng xá» tinh tế và đầy trách nhiệm cá»§a Äại tướng Võ Nguyên Giáp. Còn chiến dịch Tết Máºu Xuân 1968 diá»…n ra như thế nà o, cả thế giá»›i biết rồi. Nhưng để phân tÃch, đánh giá cho đúng thì các nhà sá» há»c, nhất là sá» há»c quân sá»± còn tốn nhiá»u công sức. Chuyện nhá» nà y vá» Äại tướng Võ Nguyên Giáp có thể giúp cho hỠđôi Ä‘iá»u trong nghiên cứu.
Äại tướng Võ Nguyên Giáp – Biểu tượng Ä‘oà n kết cá»§a dân tá»™c Việt Nam.