Năm 2025 – 2026, Việt Nam sẽ khởi công xây dá»±ng hai Ä‘oạn Ä‘Æ°á»ng sắt tốc Ä‘á»™ cao Hà Ná»™i – Vinh và TP HCM – Nha Trang, theo Viện Chiến lược và Phát triển Giao thông Váºn tải.
ChÃnh phủ vừa phê duyệt Quy hoạch mạng lÆ°á»›i Ä‘Æ°á»ng sắt thá»i kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. VnExpress phá»ng vấn ông Lê Äá»— MÆ°á»i, Viện trưởng Chiến lược và Phát triển Giao thông Váºn tải – Ä‘Æ¡n vị tÆ° vấn xây dá»±ng Quy hoạch.
– Ngà nh Ä‘Æ°á»ng sắt Việt Nam Ä‘ang tụt háºu. Quy hoạch trên giải “bà i toán” nà y nhÆ° thế nà o?
– Quy hoạch Ä‘á» ra mục tiêu xây dá»±ng 9 tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt má»›i bên cạnh các tuyến hiện hữu. Vá»›i các tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt má»›i kết nối cảng biển và tuyến chÃnh Bắc Nam hiện nay được cải tạo, chúng tôi kỳ vá»ng khối lượng váºn tải hà ng hóa Ä‘Æ°á»ng sắt sẽ tăng trở lại và tăng cao hÆ¡n mức tăng trưởng chung toà n ngà nh giao thông.
Theo dá»± báo nhu cầu váºn tải, đến năm 2030, khối lượng váºn chuyển trên tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt Bắc – Nam khổ 1.000 mm hiện nay là 12 – 13 triệu hà nh khách/năm. Äến sau năm 2030, Việt Nam có thêm 2 Ä‘oạn tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt tốc Ä‘á»™ cao Bắc – Nam (Hà Ná»™i – Vinh và TP HCM – Nha Trang) thì có thể thu hút trên 32 triệu hà nh khách, từ 4,7 đến 5 triệu tấn hà ng hóa má»—i năm.
Riêng vá»›i các tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt Hà Ná»™i – Là o Cai, Hà Ná»™i – Hải Phòng, Hà Ná»™i – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân, dá»± báo nhu cầu khoảng 3 triệu khách/năm, tuyến TP HCM – Biên Hòa – VÅ©ng Tà u đạt khoảng 2-3 triệu khách/năm; hà ng hóa đạt khoảng 3 triệu tấn/năm.
Trong 10 năm vừa qua, do nguồn lá»±c hạn chế, nhiá»u tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt chÆ°a được kịp thá»i đầu tÆ° theo quy hoạch, do đó năng lá»±c váºn tải của Ä‘Æ°á»ng sắt hạn chế, giảm năng lá»±c cạnh tranh vá»›i các loại hình váºn tải khác. Vá»›i quy hoạch Ä‘Æ°á»ng sắt má»›i, tôi hy vá»ng ChÃnh phủ sẽ được bố trà nguồn lá»±c đầu đủ để Ä‘Æ°á»ng sắt Việt Nam phát triển đúng vá»›i vai trò, vị thế của lÄ©nh vá»±c nà y.
– Trong số 9 tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt má»›i có hai Ä‘oạn tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt tốc Ä‘á»™ cao. So vá»›i tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt cao tốc được Ä‘á» xuất hÆ¡n 10 năm trÆ°á»›c, hai Ä‘oạn tuyến lần nà y giống và khác nhau thế nà o?
– Trong quy hoạch lần nà y, các chuyên gia Nháºt Bản tÆ° vấn chúng ta đầu tÆ° thông tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt tốc Ä‘á»™ cao Bắc Nam trÆ°á»›c năm 2030 để phát huy hiệu quả toà n tuyến. Tuy nhiên, do nguồn lá»±c hạn chế nên chúng tôi đã phân kỳ đầu tÆ°.
Vá» cÆ¡ bản hÆ°á»›ng tuyến và quy mô xây dá»±ng Ä‘Æ°á»ng sắc tốc Ä‘á»™ cao vẫn nhÆ° các nghiên cứu trÆ°á»›c đây. Dá»± án dà i 1.545 km, Ä‘Æ°á»ng đôi, khổ 1.435 mm, Ä‘iện khà hóa, tốc Ä‘á»™ thiết kế 350 km/h, tốc Ä‘á»™ khai thác lá»›n nhất đến 320 km/h. Phân kỳ đầu tÆ° giai Ä‘oạn má»™t trÆ°á»›c năm 2030 sẽ xây dá»±ng hai Ä‘oạn Hà Ná»™i – Vinh và TP. HCM – Nha Trang, tổng mức đầu tÆ° dá»± kiến khoảng 112.000 tá»· đồng.
Chủ trÆ°Æ¡ng đầu tÆ° Ä‘Æ°á»ng sắt tốc Ä‘á»™ cao đã được Ä‘á» ra trong văn kiện Äại há»™i Äảng XIII. Theo đó, ngà nh giao thông phải táºp trung chuẩn bị và thá»±c hiện đầu tÆ° tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt tốc Ä‘á»™ cao Bắc Nam: dá»± kiến khởi công hai Ä‘oạn tuyến nêu trên và o năm 2025-2026 và khai thác và o năm 2033- 2035. Äây là dá»± án trá»ng Ä‘iểm quốc gia vá» giao thông, thể hiện quyết tâm rất lá»›n của Äảng, ChÃnh phủ Æ°u tiên đầu tÆ° phát triển Ä‘Æ°á»ng sắt trong giai Ä‘oạn tá»›i.
– Ngoà i giải pháp phân kỳ, Ä‘Æ¡n vị quy hoạch Ä‘Æ°a ra giải pháp gì mang tÃnh Ä‘á»™t phá để thu hút vốn đầu tÆ° xây dá»±ng các tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt má»›i?
– Nhu cầu vốn cho ngà nh Ä‘Æ°á»ng sắt đến năm 2030 là 239.000 tá»· đồng, trong đó nâng cấp Ä‘Æ°á»ng sắt hiện có là 42.269 tá»· đồng, Ä‘Æ°á»ng sắt tốc Ä‘á»™ cao 112.000 tá»· đồng, xây má»›i Ä‘Æ°á»ng sắt thÆ°á»ng trên 79.000 tá»· đồng.
Ngân sách nhà nÆ°á»›c vẫn giữ vai trò chủ đạo trong đầu tÆ° hạ tầng. Ngoà i ra, Việt Nam sẽ huy Ä‘á»™ng vốn doanh nghiệp đầu tÆ° thiết bị, phÆ°Æ¡ng tiện váºn tải, công trình há»— trợ nhÆ° kho, bãi hà ng, thiết bị xếp dỡ… Vốn địa phÆ°Æ¡ng dùng để giải phóng mặt bằng, tạo nguồn thu từ quỹ đất theo mô hình phát triển đô thị (TOD).
Chúng tôi Ä‘á» xuất Nhà nÆ°á»›c tiếp tục hoà n thiện các cÆ¡ chế chÃnh sách nhằm thu hút vốn đầu tÆ° từ má»i thà nh phần kinh tế; hoà n thiện cÆ¡ chế cho thuê quyá»n khai thác, chuyển nhượng có thá»i hạn quyá»n kinh doanh tà i sản kết cấu hạ tầng Ä‘Æ°á»ng sắt; xây dá»±ng cÆ¡ chế khai thác quỹ đất (nhất là tại các nhà ga Ä‘Æ°á»ng sắt) để huy Ä‘á»™ng nguồn lá»±c.
Việt Nam cũng sẽ tiếp tục sỠdụng vốn ODA, nguồn vốn vay ưu đãi của các nhà tà i trợ quốc tế.
Äối vá»›i đầu tÆ° Ä‘Æ°á»ng sắt tốc Ä‘á»™ cao, Nhà nÆ°á»›c đầu tÆ°, sở hữu và quản lý hạ tầng; huy Ä‘á»™ng các doanh nghiệp đầu tÆ° phÆ°Æ¡ng tiện, tổ chức váºn hà nh khai thác và bảo dưỡng hạ tầng, trả phà thuê cÆ¡ sở hạ tầng cho Nhà nÆ°á»›c.
Quy hoạch khuyến khÃch các doanh nghiệp trong nÆ°á»›c sản xuất toa xe, hệ thống thông tin để giảm giá thà nh; xây dá»±ng, ban hà nh chÃnh sách phát triển công nghiệp Ä‘Æ°á»ng sắt và công nghiệp phụ trợ tạo tiá»n Ä‘á» phát triển lÄ©nh vá»±c Ä‘Æ°á»ng sắt.
– Äến năm 2030, lÄ©nh vá»±c Ä‘Æ°á»ng sắt đặt mục tiêu váºn chuyển váºn chuyển hà nh khách đạt 460 triệu khách, chiếm thị phần 4,40%, hà ng hóa đạt 11,8 triệu tấn, chiếm thị phần khoảng 0,27%. Tại sao thị phần váºn tải chiếm Ãt nhÆ° váºy trong khi đầu tÆ° lá»›n?
– Äến năm 2030, lÄ©nh vá»±c Ä‘Æ°á»ng sắt cần được đầu tÆ° khá lá»›n, trong khi thị phần chỉ chiếm rất Ãt vì 2 lý do.
Thứ nhất là điểm xuất phát thấp, khối lượng và thị phần váºn tải Ä‘Æ°á»ng sắt hiện nay rất thấp so vá»›i các chuyên ngà nh khác. Trong giai Ä‘oạn vừa qua, Ä‘Æ°á»ng sắt được đầu tÆ° rất Ãt, kết cấu hạ tầng, phÆ°Æ¡ng tiện lạc háºu, năng lá»±c khai thác thấp đã là m cho khối lượng, thị phần váºn tải của ngà nh liên tục sụt giảm.
Năm 2019, thị phần váºn tải hà nh khách chỉ chiếm 0,17% so vá»›i mục tiêu là 1-2% và vá» hà ng hóa chỉ chiếm 0,24% so vá»›i mục tiêu là 1-3%. Năm 2020 đại dịch Covid-19 đã là m cho sản lượng váºn tải Ä‘Æ°á»ng sắt sụt giảm nghiêm trá»ng hÆ¡n.
Thứ hai, năng lá»±c cÆ¡ sở hạ tầng Ä‘Æ°á»ng sắt đến năm 2030 vẫn chÆ°a tăng mạnh do các công trình lá»›n Ä‘Æ°á»ng sắt vẫn Ä‘ang được đầu tÆ°, chÆ°a hoà n thà nh Ä‘Æ°a và o khai thác. Các dá»± án Ä‘Æ°á»ng sắt có thá»i gian xây dá»±ng dà i, hầu hết dá»± án lá»›n Ä‘á»u được hoà n thà nh và đưa và o khai thác sau năm 2030 nên năng lá»±c Ä‘Æ°á»ng sắt chÆ°a tăng được ngay.
Sau năm 2030 khi hình thà nh Ä‘Æ°á»ng sắt tốc Ä‘á»™ cao và các tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt má»›i thì ngà nh Ä‘Æ°á»ng sắt sẽ tăng sản lượng và thị phần ngà y cà ng cao hÆ¡n.
– Ngoà i hai Ä‘oạn tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt tốc Ä‘á»™ cao, quy hoạch Ä‘á» ra Æ°u tiên đầu tÆ° các dá»± án nà o khác trong giai Ä‘oạn 10 năm tá»›i?
– Từ nay đến năm 2025, chúng tôi đặt kế hoạch cải tạo, nâng cấp tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt hiện có Hà Ná»™i – TP HCM, má»™t số ga có nhu cầu lá»›n ở phÃa Bắc và xây dá»±ng má»›i Ä‘oạn nối ray Hà Khẩu; trình cấp có thẩm quyá»n phê duyệt chủ trÆ°Æ¡ng đầu tÆ° các tuyến má»›i nối vá»›i cảng Lạch Huyện, Biên Hòa – VÅ©ng Tà u, và nh Ä‘ai phÃa Äông Hà Ná»™i, Thủ Thiêm – Long Thà nh, hoà n chỉnh chủ trÆ°Æ¡ng đầu tÆ° tuyến Yên Viên – Phả Lại – Hạ Long – Cái Lân.
Giai Ä‘oạn 2026-2030 sẽ khởi công 6 tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt má»›i vá»›i chiá»u dà i 1.116 km, trong đó có hai Ä‘oạn Ä‘Æ°á»ng sắt tốc Ä‘á»™ cao Bắc Nam, 3 tuyến kết nối vá»›i cảng biển Quảng Ninh, Hải Phòng, VÅ©ng Tà u; và nh Ä‘ai phÃa Äông Hà Ná»™i, Ä‘Æ°á»ng sắt nhẹ kết nối sân bay Long Thà nh…
Tôi tin rằng giai Ä‘oạn 2026 đến 2030 khi Ä‘Æ°á»ng bá»™ cao tốc đã dần khép kÃn thì nguồn lá»±c sẽ Æ°u tiên đầu tÆ° lÄ©nh vá»±c Ä‘Æ°á»ng sắt. Giai Ä‘oạn từ 2030-2035 sẽ định hình được hệ thống Ä‘Æ°á»ng sắt quốc gia má»™t cách tổng thế.
– Trong quy hoạch đã Ä‘á» xuất nhiá»u tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt kết nối vá»›i các cảng biển, cá»a khẩu, tại sao lại Æ°u tiên nhÆ° váºy?
– Chúng tôi xác định váºn chuyển hà ng hóa hay hà nh khách Ä‘á»u rất quan trá»ng, tùy theo từng hà nh lang váºn tải. Äất nÆ°á»›c ta có hình dạng dà i, vì váºy nhu cầu váºn tải cá»± ly trung bình và dà i là phù hợp vá»›i phÆ°Æ¡ng thức Ä‘Æ°á»ng sắt cả vá» hà nh khách và hà ng hoá.
Tuy nhiên, các chân hà ng thÆ°á»ng gắn vá»›i các cá»a khẩu và cảng biển do Việt Nam có hoạt Ä‘á»™ng xuất nháºp khẩu mạnh. Các tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt kết nối vá»›i cảng biển sẽ Æ°u tiên váºn tải hà ng hóa, còn tuyến trên hÆ°á»›ng Bắc Nam sẽ váºn tải cả hà nh khách và hà ng hoá. Sau năm 2030, khi Ä‘Æ°á»ng sắt tốc Ä‘á»™ cao Bắc Nam Ä‘i và o hoạt Ä‘á»™ng, sẽ tách được tà u khách và tà u hà ng trên trục Bắc Nam, Ä‘Æ°á»ng sắt dần có vai trò chủ đạo vá»›i cá»± ly 300-800 km.
Quy hoạch các tuyến Ä‘Æ°á»ng sắt kết nối cảng biển lá»›n nhÆ° tuyến Hà Ná»™i – Hải Phòng (kết nối vá»›i cảng Lạch Huyện), tuyến Biên Hòa – VÅ©ng Tà u (kết nối cảng Cái Mép – Thị Vải),… để giảm chi phà váºn tải và chi phà logistics, tăng tÃnh cạnh tranh của váºn tải Ä‘Æ°á»ng sắt.
Nguồn: Vnexpress
Link bà i viết gốc