Tháng 7/1984, trong tráºn chiến khốc liệt ở Vị Xuyên, có biết bao chiến sÄ© quân Ä‘á»™i nhân dân Việt Nam đã ngã xuống, máu và bùn trá»™n lẫn thà nh má»™t mà u Ä‘á» bi hùng, ám ảnh.
Trong cuá»™c chiến tranh bảo vệ biên giá»›i phÃa Bắc kéo dà i 10 năm (1979-1989), hà ng nghìn chiến sÄ© quân Ä‘á»™i Việt Nam đã hy sinh khi chiến đấu già nh từng tấc đất biên cÆ°Æ¡ng trÆ°á»›c sá»± xâm lấn của quân Trung Quốc.
Từ tháng 4/1984, Trung Quốc táºp trung lá»±c lượng tấn công chiếm các Ä‘iểm cao ở biên giá»›i Hà Tuyên (Hà Giang, Tuyên Quang). Tháng 6 cùng năm, cuá»™c chiến Ä‘i và o giai Ä‘oạn ác liệt nhất khi Việt Nam quyết định phản công.
Trong 5 năm 1984-1989, hÆ¡n 4.000 chiến sÄ© đã hy sinh trên mặt tráºn Vị Xuyên -Thanh Thủy. Chỉ riêng ngà y 12/7/1984, ngà y khốc liệt nhất của cuá»™c chiến, hÆ¡n 1.000 ngÆ°á»i lÃnh đã ngã xuống. Há» Ä‘a phần má»›i 18-20, đầy nhiệt huyết và quyết tâm bảo vệ Tổ quốc.
Trong ký ức của những ngÆ°á»i còn sống, há» sống mãi trong hình hà i tuổi trẻ. Hồi ức vá» há» luôn sống Ä‘á»™ng, được đồng Ä‘á»™i lÆ°u giữ và trân trá»ng, để rồi má»—i khi nhá»› và nhắc lại, những cá»±u binh luống tuổi, khuôn mặt đã bạc phai sÆ°Æ¡ng gió, lại khóc òa nhÆ° đứa trẻ.
1. Mà u đỠbi thương của máu và bùn
Sau hÆ¡n ba tháºp ká»·, trở lại mặt tráºn Vị Xuyên, thắp hÆ°Æ¡ng cho đồng Ä‘á»™i, y tá chiến trÆ°á»ng Nguyá»…n Äình Thắng vẫn nhá»› nhÆ° in ký ức má»™t thá»i máu lá»a và mang nặng ná»—i niá»m vá» những đồng Ä‘á»™i hy sinh mà hà i cốt còn lÆ°u lạc hay chÆ°a biết tên.
Trong tráºn chiến khốc liệt trung tuần tháng 7/1984, ông Thắng má»›i 18 tuổi, được phân công Ä‘i cùng trung Ä‘á»™i đánh cá»a mở của đại Ä‘á»™i 5, Tiểu Ä‘oà n 2, Trung Ä‘oà n 876 thuá»™c SÆ° Ä‘oà n 356. Trong ngà y đánh cá»a mở, nhiá»u đồng Ä‘á»™i ngã xuống, máu và bùn trá»™n lẫn thà nh má»™t mà u Ä‘á» bi hùng, ám ảnh.
TrÆ°á»›c khi lên Ä‘Æ°á»ng, quân số Ä‘Æ¡n vị ông Thắng là 104, nhÆ°ng chỉ có 39 ngÆ°á»i trở vá». NgÆ°á»i trung Ä‘á»™i trưởng tên Ngá»c hy sinh ngay khi dẫn trung Ä‘á»™i xung phong là m nhiệm vụ cắm cá» quyết chiến quyết thắng trên đỉnh D1 do Quân khu và SÆ° Ä‘oà n giao phó.
NgÆ°á»i y tá lá»›n tuổi chia sẻ ký ức ám ảnh nhất của ông trong tráºn chiến nà y là sá»± hy sinh của ngÆ°á»i đồng Ä‘á»™i tên Trá»ng, nháºp ngÅ© cùng đợt vá»›i ông. Hai ngÆ°á»i thÆ°á»ng nói chuyện, tâm sá»± lúc nằm cùng nhau. Có lần, ông Trá»ng bảo nếu cả hai sống sót trở vá», ông Thắng hãy tìm đến nhà ông ở phố Tuệ TÄ©nh (Hà Ná»™i). Hai ngÆ°á»i sẽ cùng nhau tìm việc là m…
NhÆ°ng lá»i hẹn đó không bao giá» thà nh hiện thá»±c. Sau tráºn chiến khốc liệt ngà y 12/7/1984, trong lúc rút quân, ông Trá»ng là m rÆ¡i túi phòng hóa Ä‘á»±ng phụ cấp và lÆ°Æ¡ng của Ä‘Æ¡n vị trên chiến hà o.
Mặc má»i ngÆ°á»i can ngăn, ngÆ°á»i lÃnh trẻ kiên quyết quay lại chiến hà o tìm. Ông Trá»ng nói vá»›i đồng Ä‘á»™i rằng chiếc túi đó nhÆ° là cây súng của ngÆ°á»i lÃnh, không thể vứt Ä‘i, ông cà ng không thể là m mất số phụ cấp và lÆ°Æ¡ng mà đồng Ä‘á»™i giao ông giữ. Vá»›i quyết tâm nhÆ° váºy, ngÆ°á»i lÃnh trở lại chiến hà o và bị pháo bắn hy sinh.
Ông Thắng xót xa: “Äây là câu chuyện Ä‘au lòng, day dứt nhất đối vá»›i tôi. Trá»ng là má»™t ngÆ°á»i đáng lẽ không phải hy sinh, nhÆ°ng lại ngã xuống vì quay lại tìm chiếc túi Ä‘á»±ng lÆ°Æ¡ng và phụ cấp của đồng Ä‘á»™iâ€.
“Khi đó, pháo bắn rất ác liệt, chúng tôi không Ä‘em được thi thể cáºu ấy vá». Những ngà y sau, Ä‘Æ¡n vị tổ chức và o lấy thi thể anh em trong 6, 7 đêm liên tục. Không biết, Trá»ng có nằm trong số những ngÆ°á»i được Ä‘Æ°a ra, giá» yên nghỉ trong các phần má»™ chÆ°a biết tên ở nghÄ©a trang hay còn nằm lại nÆ¡i chiến trÆ°á»ngâ€, ngÆ°á»i cá»±u binh nghẹn ngà o.
2. Ký ức ám ảnh
Những ngÆ°á»i lÃnh có mặt ở chiến trÆ°á»ng Vị Xuyên hÆ¡n 30 năm vá» trÆ°á»›c, khi trở vá» Ä‘á»i thÆ°á»ng vẫn luôn mang những ký ức ám ảnh của chiến tranh.
Cựu binh Trần Xuân Hòa (E153, F356) tâm sự bên cạnh những ký ức vỠđồng đội hy sinh khi chiến đấu, có những câu chuyện bên lỠkhiến ông day dứt khôn nguôi.
Mùa mÆ°a năm 1984, vùng đồi Vị Xuyên bị pháo bắn trÆ¡ trụi, không còn má»™t ngá»n cây nên việc sạt lở đất do đạn pháo hay mÆ°a lÅ© xảy ra thÆ°á»ng xuyên.
Ông Hòa kể câu chuyện bắt đầu khi má»™t đồng chà trợ lý pháo binh ở sở chỉ huy Trung Ä‘oà n 876, SÆ° Ä‘oà n 356 bị kẹt chân khi đất đồi sạt lở. ÄÆ¡n vị cứu há»™ dá»± định phÆ°Æ¡ng án cứu đồng chà nà y bằng cách cÆ°a chân, Ä‘Æ°a ra khá»i vùng nguy hiểm.
Tuy váºy, lệnh từ cấp trên yêu cầu phải cứu bằng được đồng chà ấy nguyên vẹn. Không may, trong lúc cứu há»™, má»™t vùng đồi tiếp tục sạt lở, chôn vùi cả bá»™ pháºn cấp cứu gồm 7 ngÆ°á»i là y tá, bác sÄ© và lÃnh.
Khác vá»›i ông Hòa, cá»±u binh Nguyá»…n Văn Mai (E153, F356) bị ám ảnh bởi ký ức Ä‘au thÆ°Æ¡ng khi chứng kiến đồng Ä‘á»™i mình ngã xuống trong tráºn đánh ngà y 12/7 ở Vị Xuyên 34 năm vá» trÆ°á»›c.
Ông kể tối 11/7, quân ta chiếm được cao Ä‘iểm 685. Tuy nhiên, sáng sá»›m 12/7, quân Trung Quốc chiếm lại được cao Ä‘iểm nà y. Khi đó, ông Mai từ tráºn địa trở xuống, thấy anh em đồng Ä‘á»™i không còn ai, ngÆ°á»i đại Ä‘á»™i phó ngồi dÆ°á»›i giao thông hà o, 2 tay, 2 chân Ä‘á»u cụt cả.
Biết má»™t mình không thể cứu ngÆ°á»i đồng Ä‘á»™i, ông Mai vá»™i xuống căn cứ, gá»i ngÆ°á»i lên Ä‘Æ°a ông Hoa xuống cứ Ä‘iểm để phẫu thuáºt. Äến nay, ông Mai bặt tin ngÆ°á»i đại Ä‘á»™i phó, không rõ sống chết ra sao.
“Anh em đồng Ä‘á»™i hy sinh hết, gần nhÆ° chẳng còn ai, đó là ngà y ác chiến nhất trên Ä‘iểm cao. Ngà y đó, trung Ä‘oà n của tôi Ä‘i 20 xe, khi vá» chỉ còn 6 xe. Bá»™ pháºn háºu cần, y tá coi nhÆ° mất hết, biết bao nhiêu cô gái trẻ trong Ä‘á»™i cÅ©ng chẳng cònâ€, ông Mai chùng giá»ng.
3. Tìm chiến sĩ hy sinh trong đêm
Ông Mai cho biết từ tháng 6/1984, ông quản lý má»™t trung Ä‘á»™i là m nhiệm vụ thu dá»n chiến trÆ°á»ng.
Công việc của ông Mai và đồng Ä‘á»™i được thá»±c hiện trong đêm. Bắt đầu từ 6h tối, há» váºn chuyển lÆ°Æ¡ng thá»±c, đạn dược từ căn cứ lên các chốt ở Ä‘iểm cao, đỉnh Cóc Nghè… Sau đó, khi quay xuống, những ngÆ°á»i lÃnh thá»±c hiện việc váºn chuyển thÆ°Æ¡ng binh, đồng Ä‘á»™i hy sinh vá» cứ Ä‘iểm ở lèn đá ngã ba Thanh Thủy trÆ°á»›c 6-7h sáng.
Ông Mai kể khi tìm thÆ°Æ¡ng binh, đồng Ä‘á»™i hy sinh và o buổi đêm, các ông không thể dùng đèn soi Ä‘Æ°á»ng, bởi khi có tÃn hiệu sáng, quân Trung Quốc sẽ bắn pháo sáng đánh Ä‘á»™ng ngay.
Vì váºy, đối vá»›i thÆ°Æ¡ng binh, các ông sẽ tìm theo tiếng kêu la, thét vì Ä‘au. Còn vá»›i những ngÆ°á»i lÃnh hy sinh, các ông chỉ có thể tìm được nếu vô tình chạm và o thi thể há» trên Ä‘Æ°á»ng, bởi khi đó, việc thu dá»n chiến trÆ°á»ng được thá»±c hiện sau má»—i tráºn đánh nên chÆ°a có mùi tá» khÃ.
Theo ông Mai, thÆ°Æ¡ng binh luôn được Æ°u tiên Ä‘Æ°a xuống trÆ°á»›c. Những ngà y ấy, trá»i Vị Xuyên mÆ°a gió tầm tã, Ä‘Æ°á»ng trÆ¡n trượt, lầy lá»™i, các tuyến Ä‘Æ°á»ng bá»™ bị Trung Quốc khống chế nên các ông chỉ có thể bám theo vách đá, đèo dốc để Ä‘i.
Việc váºn chuyển thÆ°Æ¡ng binh, thi hà i liệt sÄ© cÅ©ng vì thế mà thêm khó khăn, nhiá»u ngÆ°á»i lÃnh đã thÆ°Æ¡ng vong khi là m nhiệm vụ, chiếm gần 1/3 tổng số thÆ°Æ¡ng binh của cuá»™c chiến.
CÅ©ng từng tham gia công tác thu dá»n chiến trÆ°á»ng, cá»±u binh Nguyá»…n Văn PhÆ°Æ¡ng (E149, F356) cho hay ông nháºn nhiệm vụ nà y má»™t tuần sau tráºn đánh ngà y 12/7/1984. Lúc nà y, mùi tá» khà đã ngáºp trà n tráºn địa. Khi xác định nÆ¡i có mùi nặng hÆ¡n, những ngÆ°á»i lÃnh sẽ lần theo để tìm thi hà i liệt sÄ© và đưa vá» chôn cất.
Ông PhÆ°Æ¡ng bá»™c bạch: “Thá»i Ä‘iểm đó, chúng tôi chỉ nghÄ© là m sao váºn chuyển thi thể các đồng Ä‘á»™i cà ng nhanh cà ng tốt. Lúc ấy, Ä‘i trên đá tai mèo, chúng tôi chỉ biết hô anh em Ä‘i nhanh kẻo trá»i sáng dá»… bị lá»™ và phải an toà n, tránh để bị thÆ°Æ¡ng hay mất mạngâ€.
“Äến nay, tôi vẫn luôn cảm thấy day dứt vá»›i những ngÆ°á»i đã hy sinh, ngÆ°á»i mang được hà i cốt vá», ngÆ°á»i vẫn còn nằm lại chiến trÆ°á»ng, ngÆ°á»i đã biết tên, ngÆ°á»i còn khuyết danhâ€, ông PhÆ°Æ¡ng nói, mắt Ä‘á» hoe.
Xin được thà nh tâm thắp nén hÆ°Æ¡ng lòng thà nh kÃnh tưởng niệm những anh hùng, liệt sÄ© đã ngã xuống vì Ä‘á»™c láºp, tá»± do của dân tá»™c, quyết giữ gìn từng tấc đất Tổ quốc thiêng liêng!
#Hướngtớikỷniệm73năm
#Ngà yThươngbinhliệtsỹ
(27/7/1947 – 27/7/2020).