Vị Bá»™ trưởng “Kỳ quái” của Việt Nam

Nhắc đến nguyên Bá»™ trưởng ThÆ°Æ¡ng mại TrÆ°Æ¡ng Ä�ình Tuyển, ngÆ°á»�i dân ai cÅ©ng nhá»› hình ảnh ông tại những phiên đàm phán gia nhập WTO vá»›i tuyên ngôn: “Việt Nam không thể vào WTO vá»›i bất cứ giá nào!”.

Bá»™ trưởng TrÆ°Æ¡ng Ä�ình Tuyển là “tÆ° lệnh” Việt Nam trong 14 phiên trÆ°á»�ng kỳ đàm phán kéo dài 11 năm, trá»±c tiếp là 8 năm 2 tháng và 26 ngày ròng rã. Công lao và tâm huyết đó nhất định sẽ được lịch sá»­ ghi nhận.

“Chất quan” TrÆ°Æ¡ng Ä�ình Tuyển là chất ham há»�c, ham Ä‘á»�c. Má»™t lần tôi vá»� sân bay Phú Bài đón ông từ Nam ra Huế. Khi xuống máy bay, ông má»™t tay xách cặp, má»™t tay ôm vào ngá»±c má»™t tập dày tài liệu, báo. Hình nhÆ° trên máy bay ông mải Ä‘á»�c tài liệu, Ä‘á»�c báo, nên khi máy bay dừng, ông quên sắp xếp vào cặp.

Thấy đoàn Huế ra sân bay đón, ông quên mất là mình đang ôm chồng tài liệu, li�n giơ tay chào, thế là tài liệu bay tung toé khắp nơi. Ông tranh thủ đ�c và đ�c chăm chú từng phút một.

Khi ngồi chủ trì cuộc h�p, ông ít khi cà vạt, comple, kể cả khi đón thủ tướng hay phó thủ tướng v� làm việc với hội nghị của Bộ, hình như ông không thích loại y phục lễ lạt gò bó này.

Ngồi há»�p, tay ông chống má, mắt lim dim nhÆ° ngủ. Mặt ông hốc hác, phong trần. NhÆ°ng khi có đại biểu nào đó nói ý gì đó “có vấn Ä‘á»�”, ông ngồi bật dậy, mở cuốn sổ trÆ°á»›c mặt ghi ghi, rồi lại ngồi lim dim lắng nghe.

Ở một cuộc h�p n� tại Quảng Trị, khi thấy giám đốc một doanh nghiệp đ�c bản báo cáo viết sẵn, ông bỗng r�i vị trí đến vỗ vai, ngắt l�i:

– Anh là giám đốc hay cán bá»™ công ty?”.

Giám đốc mặt tái mét, run như cầy sấy:

– Dạ, báo cáo Bá»™ trưởng, em là giám đốc ạ!

– Giám đốc sao không nhá»› việc công ty mà phải Ä‘á»�c báo cáo viết sẵn. Ä�Æ°a bản này cho nhà báo Ngô Minh. Tôi há»�i gì anh trả lá»�i nấy, được không? Anh xem, tôi là Bá»™ trưởng, công việc cả ngành mà há»�p vá»›i các anh tôi có Ä‘á»�c bài viết sẵn bao giá»� đâu!

Ảnh: L.G.
Ông Tuyển là ngÆ°á»�i không thích quan cách. Hồi ông làm Bí thÆ° Nghệ An, tôi đến phòng Bí thÆ° của ông, thấy góc phòng có bếp ga, xoong nồi, chén bát. Tôi ngạc nhiên há»�i: “Thế không có ai phục vụ cho anh à?”.

Ông cÆ°á»�i: “Làm sao phải có thêm má»™t ngÆ°á»�i phục vụ! Mình ăn được thì nấu được chứ”. Ông tá»± đạp xe đạp Ä‘i chợ Vinh mua thá»±c phẩm vá»� nấu lấy ăn. Nấu má»™t bữa, ăn cả ngày.

Ngày nghỉ cuối tuần, không h�p hành gì, ông nhảy tàu h�a ra Hà Nội với vợ con. Tôi nghe anh em cán bộ Tỉnh ủy Nghệ An kể, văn phòng tỉnh uỷ trang bị cho ông cái tủ lạnh, nhưng ông không nhận. Ông chỉ đ� nghị mua cái bình gas, hết bao nhiêu ti�n ông trả.

Trong lúc bí thư, chủ tịch nhi�u tỉnh, huyện, giám đốc các sở đi xem bóng đá phải là xe con, dù nhà chỉ cách sân vận động cây số thì Bí thư Tỉnh uỷ Trương �ình Tuyển vẫn đạp xe đạp ra sân vận động mua vé xem bóng đá.

Ông Tuyển là ngÆ°á»�i thẳng thắn và liêm khiết. Khi ông làm Bí thÆ° Nghệ An, lãnh đạo tỉnh bàn nhau định phân phối má»™t mảnh đất và xây nhà cho ông. Ông liá»�n từ chối vá»›i lý do: “Tôi đã có nhà ở Hà Ná»™i rồi”.

Dịp Ä�ại há»™i Ä�ảng bá»™ các huyện, văn phòng Tỉnh uá»· Nghệ An bố trí xe con cho Bí thÆ°, các phó bí thÆ°, các Trưởng ban, còn anh em chuyên viên thì Ä‘i chung xe 16 chá»— ngồi. Ä�ó là “tập tục” xÆ°a nay, nên há»� không cần há»�i ý kiến Bí thÆ° má»›i.

Ä�ến giá»� xuất phát, thấy xe con, xe ca Ä‘á»— san sát trong sân, ông Tuyển ngạc nhiên há»�i: “Xe Ä‘i đâu mà nhiá»�u thế này?”. Má»™t ông văn phòng thÆ°a: “ThÆ°a anh, xe Ä‘i Ä�ại há»™i huyện…”. Ông Ä‘á»� mặt phán: “Các xe con vá»�. Còn tất cả lên xe ca. Tiá»�n đâu mà xe cá»™ rầm rầm thế?”.

Lần khác, ông nhận được giấy m�i dự �ại hội �ảng bộ huyện n�. �úng gi� ông nh� một anh cán bộ chở xe máy xuống huyện. Toàn cán bộ huyện ủy vì không biết mặt bí thư mới, nên cứ ra cổng để đón đoàn xe của tỉnh ủy v�. Ch� mãi, đến khi thấy chiếc xe ca chở cán bộ tỉnh, h�i ra mới chưng hửng: Bí thư tỉnh uỷ mới đang ngồi đ�c tài liệu trong hội trư�ng đại hội từ lâu rồi!

Lên dự �ại hội �ảng bộ một huyện mi�n núi, sau khi bầu bán xong, kết thúc hội nghị, huyện uỷ chiêu đãi rất thịnh soạn.

Cuối bữa tiệc, Bí thÆ° tỉnh uá»· há»�i Bí thÆ° huyện uá»· má»›i: “Ông làm sao có nhiá»�u tiá»�n mà chiêu đãi nhiá»�u ngÆ°á»�i thịnh soạn thế này?”. Ông bí thÆ° huyện tái mặt: “Dạ thÆ°a anh, bốn năm năm má»›i có má»™t lần”.

Ông Tuyển nghiêm sắc mặt: “Tiá»�n là tiá»�n thuế của dân, miá»�n núi lại nghèo, dân Ä‘ang đói, ông không xót sao? Còn Ä‘i dá»± đại há»™i xã thì há»�p xong là ông vá»� rất nhanh, vì ngại xã phải má»�i cÆ¡m. Rủ anh em cùng Ä‘i vá»� dá»�c Ä‘Æ°á»�ng ăn quán. Khi ăn quán ông thÆ°á»�ng giành “quyá»�n” trả tiá»�n vì “LÆ°Æ¡ng tôi cao hÆ¡n các cậu”.

Bà con tiểu thÆ°Æ¡ng bán thá»±c phẩm chợ Vinh do xem tivi nên biết mặt ông Tuyển. Khi mua rau, cá, ông há»�i bà con “có bán đắt không đấy?”. Bà con trả lá»�i ngay: “Làm bí thÆ° tỉnh uá»· mà tá»± Ä‘i chợ nấu ăn, là bà con biết rồi. Bà con thÆ°Æ¡ng lắm, tin lắm, không bán đắt mô!”.

Ông Tuyển v� làm bí thư Nghệ An chưa tr�n nhiệm kỳ, mà có huyện mi�n núi như Tân Kỳ ông đến thị sát tới 3 lần. Ông đi cơ sở không bao gi� báo trước. Không bao gi� để huyện hay nông trư�ng, nhà máy lo chỗ ngủ, đãi đằng cơm nước, mà tất cả đ�u do Văn phòng tỉnh uỷ chuẩn bị theo sự chỉ đạo của ông.

NgÆ°á»�i dân Nghệ An còn kể nhiá»�u giai thoại nữa, nhÆ° chuyện ông Tuyển cứ sau má»—i cái Tết lại ná»™p vào ngân quỹ của tỉnh hàng tá»· đồng. Ä�ó là tiá»�n mà các quan chức Nghệ An mang ra Hà Ná»™i “chúc Tết” gia đình Bí thÆ° khi ông không ở nhà. Ông bắt vợ nhận và cho vào má»™t cái hòm, nhÆ° “hòm công đức”…

Một lần �oàn công tác bộ Thương mại từ Huế ra Quảng Trị. Sở thương mại tỉnh cho hai chiếc xe đến chở đoàn. Một chiếc xe con 4 chỗ và một chiếc xe 22 chỗ ngồi.

Bộ trưởng Trương �ình Tuyển ra kh�i khách sạn, lên thẳng chiếc xe ca ngồi vào vị trí thứ hai sau lưng lái xe. Lãnh đạo tỉnh thiết tha đ� nghị Bộ trưởng xuống đi xe con.

Ông cÆ°á»�i bảo: “Các ông vẽ chuyện. Ä�ây ra Ä�ông Hà xe này chở Ä‘oàn còn rá»™ng, Ä‘i thêm xe con làm gì cho tốn!”. Từ Quảng Trị ra Quảng Bình cÅ©ng vậy. Lần này thì Bá»™ trưởng nổi nóng Ä‘uổi anh lái xe con: “Em Ä‘Æ°a xe vá»� ngay!”.

Còn có cả một bộ trưởng Trương �ình Tuyển rất yêu văn chương và quý mến các nhà văn. Ông hay đàm đạo văn chương với các nhà thơ Nguyễn Tr�ng Tạo, Hoàng Trần Cương…

Khi ông má»›i lên bá»™ trưởng, cái tên Phùng Quán vẫn gây “sợ sệt” đối vá»›i nhiá»�u ngÆ°á»�i. Thế mà ông dám má»�i nhà văn Phùng Quán đến cÆ¡ quan Bá»™ ThÆ°Æ¡ng mại Ä‘á»�c thÆ¡. Vào Huế, dù há»�p hành cấp tập, tối đến ông vẫn bảo tôi rủ mấy anh chị nhà thÆ¡ Huế đến chá»— ông để gặp gỡ và Ä‘á»�c thÆ¡ cho vui.

Trong những cuá»™c nhÆ° thế, ông chăm chú nghe thÆ¡ anh em và say sÆ°a Ä‘á»�c những bài thÆ¡ má»›i của mình cho đến tận khuya. ThÆ¡ ông rất tâm trạng và rất má»›i. Trong chuyến Ä‘i thăm lăng má»™ Taj Mahal, Di sản thế giá»›i ở Ấn Ä�á»™, ông có bài thÆ¡ “Viết ở lâu đài Batmahal”:

Bátmahan sừng sững giữa tr�i
Pho sử đá ghi cảnh đ�i nghịch lý
Vua khóc vợ xây đ�n đài kỳ vỹ
Tôi khóc ngư�i thợ đá
�á ơi!

Sang Nga, Ä‘i bên sông Nê Va gặp cô gái Hồi choàng khăn che mặt, ông viết: “Mắt mồ côi anh gặp mắt em rồi”. Có lần má»™t số Tết báo ThÆ°Æ¡ng mại có in má»™t bài thÆ¡ ông viết tặng vợ nhÆ°ng ký má»™t bút danh khác. Bài thÆ¡ ghi công vợ bao năm chăm lo việc há»�, việc nhà, “Còn anh năm tháng hành nghá»� phiêu diêu”.

Tôi há»�i: “Sao anh làm Bá»™ trưởng lại gá»�i là “hành nghá»� phiêu diêu?”. Ông cÆ°á»�i: “Luật pháp, chính sách mình chÆ°a chặt, còn nhiá»�u kẽ hở để bá»�n xấu lợi dụng, nên làm bá»™ trưởng bây giá»� “chết” lúc nào không biết, không phiêu diêu là gì nữa!”.

Ông Tuyển có cả má»™t tập thÆ¡ tình. Toàn những bài không có đầu Ä‘á»�. Ä�ó là những bài thÆ¡ “khóc” má»™t cuá»™c tình thá»�i trai trẻ. Ông có câu thÆ¡ há»�a rất đúng chân dung của mình:

Tôi khảo cổ chính tôi và thấy
Một xấp dày ngu ngơ…

Có lần tôi há»�i ông: “Sao anh không xuất bản thÆ¡ mình? Ông cÆ°á»�i nheo mắt: Mình in thÆ¡ bây giá»� thiên hạ sẽ bảo Bá»™ trưởng lấy “tiá»�n chùa” in thÆ¡ à! In thÆ¡ thì vá»™i gì. Nàng thÆ¡ bá»� mình má»›i sợ…

MỌI NGƯỜI CÓ THỂ CHIA SẺ RỘNG RÃI
—————-
( C ): Ngô Minh