Săn khoai mài rừng Tà Cú

Cuối tuần, ông Ba Âu, 48 tuổi (ngụ xã Tân Thuận) cùng hơn chục ngư�i trong xóm đi xe máy qua rừng Tà Cú tìm khoai mài. Cả đoàn chạy xe máy trên đư�ng mòn vượt hơn 5 km qua láng cát. Sau 20 phút, tất cả có mặt tại ngã ba cây gáo, nơi khu rừng có nhi�u khoai mài, giáp xã Hàm Minh.

Dựng xe dưới tán cây, những ngư�i này vác xuổng tản mát ra các hướng để tìm mài. Vừa lội bộ vào chục mét, ông Ba Âu phát hiện dây mài đầu tiên. Ông nhìn chòm lá có hình bầu, sau đó dùng tay lần theo dây, tìm ra gốc của nó.

“Ä�ây đúng là khoai mài, vì sợi dây nó nhám, còn các loại dây khác thì trÆ¡n”, ông Âu nói và kể lúc má»›i vào nghá»� cách đây 20 năm ông từng bị nhầm, đào hì hục nhÆ°ng không thấy củ đâu.

Cây xuổng, dụng cụ đào mài của ông Âu dài 2 m, gắn lưỡi sắt hình dài hơn gang tay. Ông đào xuống 30 cm k� gốc mài để dò củ. Thấy củ mài lòi ra, ông từ từ đào nhẹ xuống theo hướng thẳng đứng. Từng mớ cát đ� được hất lên trên.

Khi lá»— đào sâu được hÆ¡n má»™t mét, ông cúi xuống Ä‘Æ°a tay ngắt củ mài ra khá»�i rá»… Ä‘Æ°a lên. “Mài má»�c thẳng. NgÆ°á»�i đào phải kiên nhẫn, chứ nóng vá»™i dá»… lẹm vào làm lác hoặc gãy vụn củ, sẽ không bán được”, ông Âu cho hay.

Cách đó mư�i bước, anh Trần Hải �ông, 34 tuổi cũng đang hì hục đào. Do tán râm, lỗ đào của anh nhìn xuống tối om, không thể xác định được hướng đi của củ mài. Anh lấy đèn pin trong gi� ra đội lên đầu, vừa soi vừa đào xuống.

Mồ hôi nhá»… nhại, chừng 5 phút sau anh cúi rạp ngÆ°á»�i, lôi củ mài lên. Củ mài dài gần 80 cm, anh bẻ làm hai bá»� vào giá»�, rồi vác xuổng Ä‘i tìm tiếp dây mài khác. “Ä�ào từ sáng đến chiá»�u, tôi thÆ°á»�ng được chục ký trở lên”, anh Ä�ông nói.

Theo anh �ông, cuối mùa mưa, mài bắt đầu già, củ có nhi�u bột, nên đây là th�i điểm thích hợp để vào rừng săn mài. Rừng Tân Thuận đất cát, nên khoai mài thu được chất lượng ngon, được nhi�u ngư�i ưa chuộng.

“Mài Tân Thuận bán rất chạy. Chiá»�u vừa vá»� làng là thÆ°Æ¡ng lái tá»›i mua ngay, giá hiện tại 50.000-60.000 đồng má»™t ký, tùy lá»›n nhá»�”, anh Ä�ông cho hay.

Ông Phạm Thành Thái, 50 tuổi, ngư�i dân Tân Thuận có hơn 30 năm làm ngh� đào mài cũng cho biết, khoai mài m�c ở đất cát củ thon nhưng ăn sẽ ngon hơn loại m�c ở đất thịt, đất bưng ẩm ướt, bởi củ mài đất cát ráo nước, đặc bột.

Má»—i ngày trung bình ông Thái đào được 10-15 kg. “ThÆ°Æ¡ng lái gom hàng Ä‘Æ°a Ä‘i VÅ©ng Tàu và Sài Gòn bán cho tiệm thuốc bắc hoặc bán cho dân ăn, má»—i ngày tôi thu nhập từ 500.000 đến 700.000 đồng, có khi trúng được cả triệu”, ông Thái cho hay.

CÅ©ng theo ngÆ°á»�i đàn ông này, nghá»� đào khoai mài ở Tân Thuận có từ xÆ°a. Trong thá»�i chiến tranh, do thiếu gạo ăn, ngÆ°á»�i dân phải lên rừng đào mài mang vá»� làm lÆ°Æ¡ng thá»±c. “Ä�á»�i ông truyá»�n cho Ä‘á»�i cha, rồi Ä‘á»�i cha lại truyá»�n cho Ä‘á»�i con, Ä‘á»�i cháu…”, ông Thái cho hay.

Rừng Tà Cú còn nhi�u mài nh� mỗi lần đào xong một gốc, ông Thái cũng như những ngư�i làm ngh� khác sẽ lấp lỗ lại cho rễ dây cũ tiếp tục sống và m�c củ vào năm sau. Cứ thế, năm nào ngư�i dân địa phương cũng có mài để đào.

“Nghá»� này ăn vào máu thịt anh em chúng tôi từ thá»�i thÆ¡ ấu, nhà nào cÅ©ng có rẫy thanh long, nhÆ°ng đến mùa lại nhá»› nghá»� lên rừng tìm mài”, ông Thái vừa nói vừa xách giá»� Ä‘á»±ng đầy củ ra xe chở vá»�.

Rừng Tà Cú rộng hơn 10.000 ha, ở huyện Hàm Thuận Nam. Khoai mài m�c tập trung ở khu vực rừng ven những láng cát d�c các xã Hàm Minh, Tân Thuận, Thuận Quý và Tân Thành. Hiện ở xã Tân Thuận có khoảng 20 ngư�i đào mài chuyên nghiệp, không kể nhi�u ngư�i đào v� ăn cho vui.

Củ mài còn được g�i là củ hoài sơn, là vị thuốc trong �ông y, có vị ng�t, tác dụng bổ tỳ vị, bổ thận, thư�ng dành cho ngư�i chán ăn, chữa suy nhược cơ thể bồi bổ sức kh�e. Mài có thể dùng luộc ăn, nấu chè, nấu canh thịt, hầm xương và nhi�u món đặc sản khác.

Việt Quốc