Người ‘đỡ đẻ’ cho cá linh

Nhà ông Tân nằm trên quốc lộ 80, đoạn qua huyện Châu Thành. Phía trước nhà có nhiều bồn ươm cá, dưới rặng tre là hệ thống bể, ao nuôi rộng 7.000 m2. Sáng giữa tháng 11, gia chủ 58 tuổi, miệt mài bên kính hiển vi đang vi phẫu chú tôm đực thành tôm cái giả, giúp khi phối giống tôm sinh ra toàn con đực. Điều này hỗ trợ người nuôi, đạt hiệu quả cao bởi tôm đực lớn nhanh hơn tôm cái.

Năm 1986, ông tốt nghiệp Đại học Cần Thơ, ngành thuỷ sản, làm tại sở thuỷ sản ở quê nhà rồi được phân công xây dựng các trung tâm giống. Dù ở đâu hay giữ vị trí công tác nào, người kỹ sư thuỷ sản luôn ấp ủ nghiên cứu các loại cá đồng đặc trưng vùng sông nước Cửu Long vừa bảo tồn, vừa có nguồn giống chất lượng để nông dân nuôi thương phẩm, làm giàu.

Năm 1992, ông “đỡ đẻ” thành công cho cá bống tượng – món cá ngon của người đồng bằng nhưng khá khan hiếm nhất là loại cá to. Khác với tôm, cá bống tượng không chọn giống theo giới tính vì cả con đực và cái đều sinh trưởng như nhau. Cá bố mẹ đến thời kỳ sinh sản được nuôi nhốt chung, tiêm chất kích thích sinh sản sau vài giờ đẻ trứng và thụ tinh.

Người nhân giống cần nắm rõ đặc tính sinh sản của từng loại cá để tạo điều kiện phù hợp, hiệu quả mới cao. Trứng sau khi cá sinh được vớt ra cho vào bồn riêng, khoảng 18 đến 24 giờ nở, mất thêm một tháng nuôi bằng trứng nước (bo bo). Chúng lớn thành cá hương (cá chừng một tháng tuổi), cá giống có thể xuất bán.

Khi chào hàng mẻ cá giống đầu tiên, ông nhận được phản hồi tích cực từ người nuôi, thậm chí còn xuất khẩu sang Đài Loan với giá cao ngất ngưởng. Lúc ấy, một qủa trứng vịt bán 15 đồng mà một con cá hương giá tới 250 đồng, gấp 16 lần. Việc nhân giống cá bống tượng thành công đem lại lợi nhuận cho người nuôi và giúp giảm đánh bắt ngoài tự nhiên dẫn đến cạn kiệt.

Cuộc đời gắn với nghề “đỡ đẻ” cho cá, ông Tân thấy buồn khi nguồn lợi thuỷ sản ở miền Tây ngày một khan hiếm. Điển hình như cá linh ngày xưa rất nhiều và rẻ nhưng lúc này “đắt còn hơn tôm tươi”. Lý do, mùa lũ về cá linh theo dòng Mekong xuống hạ lưu đẻ trứng, bị con người khai thác tận diệt. Ngoài ra, biến đổi khí hậu và các đập thuỷ điện chặn dòng càng làm nguồn lợi thuỷ sản ở miền Tây suy giảm nghiêm trọng.

Ba năm trước, ông đã sản xuất thành công cá linh bán cho các chủ ao nuôi thời điểm trước lũ về. Cá linh thuộc loài đẻ trứng bán trôi nổi (nửa nổi, nửa chìm) nên việc nhân giống thường vào buổi tối, sục ôxy liên tục lúc cá mẹ, cá bố bắt cặp. Khi tìm bạn tình và giao phối, chúng phát ra tiếng kêu.

“Nhiều năm làm nghề chỉ có cá linh và cá mè vinh phát tiếng kêu như thế”, ông mở một đoạn video lúc chúng phối giống để chứng minh. Tiếng cá kêu ồm ồm xen lẫn nước chảy róc rách, tiếng chúng nhảy lách chách trên mặt nước. Sau vài giờ, khi cá sinh xong ông rút hết nước trong bể, dùng vải mùng hứng trứng cá đã thụ tinh, cho vào bể khác để nở ra cá bột. Số cá linh bố mẹ được ông thả vào ao kèm một ít thức ăn để chúng lại sức.

Hàng năm ông Tân cung cấp hàng trăm triệu cá linh bột cho các hộ nuôi trong tỉnh để nhân giống và cung cấp cá linh non ra thị trường. Ông có tình cảm đặc biệt với cá linh không chỉ vì loài thuỷ sản này là miền ký ức của nhiều người mà bởi chúng mang lại nhiều giá trị kinh tế, nông dân có thể khai thác.

“Dân mình nên nuôi thay vì đánh bắt tận diệt. Có như vậy mới mong con cháu đời sau biết đến những loài cá đặc trưng của vùng miền, chứ đà này có khi thế hệ sau chỉ biết cá linh, cá sặc qua sách vở”, ông nói.

Mấy năm gần đây, người thạc sĩ quê Đồng Tháp chuyển sang công tác giảng dạy, hiện là Phó trưởng bộ môn nuôi trồng thuỷ sản Đại học Đồng Tháp. Ông dạy sinh viên không chỉ qua sách vở mà còn lập một khu sản xuất cá giống, gồm 50 bể nuôi cá linh, cá rô, cá trê, ốc bươu, bèo hoa dâu… để họ quan sát, học tập.

Nhờ ông Tân hướng dẫn, anh Bùi Trí Nhân, 27 tuổi (ở TP Hồng Ngự) vừa nuôi thành công vụ cá linh, sau một tháng thu hoạch 1,5 tấn trên diện tích 10 ha lúa, bán bình quân 130.000 đồng mỗi kg, thu nhập 170 triệu đồng. “Chú Tân là người tâm huyết và tận tuỵ. Bất cứ ai muốn nuôi cá nhưng chưa đủ kinh nghiệm đều được chú chỉ dẫn tận tình”, anh Nhân chia sẻ.

Người “đỡ đẻ” cho cá linh

Ngọc Tài