Ngày 25-9-1989, tại đài Độc Lập, thủ đô Phnom Penh, lễ tiễn các đơn vị cuối cùng của Quân Tình nguyện Việt Nam về nước sau 10 năm làm nhiệm vụ quốc tế diễn ra trọng thể. Đến dự có lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Mặt trận, Quân đội và hơn 10 vạn cán bộ, người dân Campuchia.
Và điều mãi mãi không thể phai mờ là không chỉ ở Phnom Penh, mà nhiều địa phương khác như Siêm Riệp, Battambang, Kampong Cham, Oddar Meancheay…, hàng nghìn, hàng vạn người dân Campuchia xếp hàng dài cả cây số để chia tay “đội quân nhà Phật”, danh xưng mà nhiều lãnh đạo và người dân Campuchia gọi lực lượng Quân Tình nguyện Việt Nam, ân nhân của mình.
Các quan sát viên của 20 nước, 60 tổ chức quốc tế và hơn 400 hãng thông tấn, đài phát thanh, truyền hình nước ngoài đến chứng kiến, đưa tin về sự kiện này. Báo Prochiachuôn (Nhân dân) Campuchia ra xã luận khẳng định: “Trong những năm cực kỳ bi thảm dưới chế độ diệt chủng Pol Pot, trên thế giới này không biết bao nhiêu kẻ mạnh, kẻ giàu, nhưng duy nhất chỉ có người bạn láng giềng nghèo Việt Nam đến cứu sống dân tộc ta mà thôi”.
Trước đó nửa năm, tờ Thời báo Canberra (Australia) ngày 19-3-1989 nhận định: “Ai cũng phải thừa nhận là việc Việt Nam vào Campuchia đã đem lại kết quả rõ ràng… Hành động đó đã được nhân dân Campuchia ở khắp nơi chào đón như là sự giải phóng cho họ. Và ai cũng thấy rõ ràng là sở dĩ từ trước đến nay Khmer đỏ không thể trở lại được Phnom Penh chủ yếu là vì sự có mặt của Việt Nam…”.
Sự kiện rút toàn bộ Quân Tình nguyện Việt Nam khỏi Campuchia không diễn ra đột ngột, bất ngờ mà là một bước đi chiến lược bài bản, kỹ lưỡng, sáng suốt của Đảng, Nhà nước Việt Nam.
Trước đó gần 1 năm, ngày 5-1-1989, Tổng bí Thư Nguyễn Văn Linh dẫn đầu Đoàn đại biểu cấp cao Đảng, Nhà nước Việt Nam sang thăm và dự Lễ kỷ niệm lần thứ 10 Quốc khánh Campuchia đã tuyên bố: “…Việc rút toàn bộ Quân tình nguyện chắc chắn sẽ diễn ra vào cuối năm 1989, đi đôi với việc chấm dứt viện trợ quân sự của các nước cho tất cả các bên tại Campuchia, chấm dứt sử dụng lãnh thổ nước ngoài làm ‘đất thánh’ chống lại nhân dân Campuchia”.
Thời điểm rút quân vào tháng 9 được khẳng định tại cuộc họp ngày 14-3-1989 và được Chính phủ cả ba nước Đông Dương đồng tuyên bố mạnh mẽ trên trường quốc tế vào ngày 15-4-1989. Để chuẩn bị cho sự kiện quan trọng này, Đảng, Nhà nước Việt Nam đã thành lập Ban đón tiếp cấp nhà nước do Luật sư Nguyễn Hữu Thọ – Phó chủ tịch Hội đồng Nhà nước, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam – làm Trưởng Ban, Đại tướng Võ Nguyên Giáp làm Phó Ban.
Toàn bộ Quân Tình nguyện Việt Nam ở Campuchia về nước đồng nghĩa với việc một trong hai vấn đề then chốt của giải pháp chính trị về vấn đề Campuchia đã được thực hiện. Việt Nam đã chủ động thực hiện cam kết của mình, trách nhiệm còn lại thuộc về các nước và các bên liên quan trong việc ngăn ngừa nội chiến và sự phục hồi chế độ diệt chủng tại Campuchia.
Phía sau lưng đoàn quân tình nguyện Việt Nam là một Phnom Penh đang hồi sinh, yên bình và tràn đầy sức sống. Nó đối lập với Phnom Penh từng được mệnh danh là “thành phố chết” 10 năm trước, dưới bàn tay cai trị bạo tàn của Khmer đỏ trong 3 năm 8 tháng 20 ngày.
Để cứu giúp hàng triệu người dân Camuchia khỏi một chế độ diệt chủng tàn bạo và kỳ quái nhất trong lịch sử loài người và không để chúng có cơ hội quay trở lại, rất nhiều chiến sĩ Quân tình nguyện Việt Nam đã không thể trở về với đất mẹ.
Ngày trở về, Tư lệnh Mặt trận 719 chỉ thị: “Tất cả những gì tốt nhất, trừ trang bị vũ khí đều phải để lại cho bạn”. Đó là lương thực, quần áo, thuốc men, là từng trang bị nhỏ nhất nơi doanh trại đóng quân đều được bàn giao cho chính quyền bạn, không được để “vườn không nhà trống”, không đem bất kỳ một tài sản nào của Campuchia về nước.
Chiếc balô người lính tình nguyện nhẹ tênh, ngoài tấm khăn Kroma, mỗi người chỉ có cân đường thốt nốt, mấy ký cá khô. Cấp sỹ quan có thêm vài gói mì chính là của hiếm lúc bấy giờ, mua ngoài chợ bằng phụ cấp của mình. Các trạm kiểm soát quân sự biên giới được lệnh kiểm tra gắt gao, quân lệnh như sơn, không ai được vi phạm.
Các quan sát viên, nhà báo quốc tế rất ngạc nhiên khi thấy đến sát ngày rút quân, các đơn vị Quân tình nguyện Việt Nam vẫn khẩn trương giúp dân dựng nhà, làm đường, đào kênh mương, khám chữa bệnh cho người dân, dạy các cháu nhỏ học hành… như với đồng bào, người thân của mình.
Điều rất đỗi bình thường, trở thành bản năng của Quân tình nguyện Việt Nam chính là một trong những điểm khác biệt với các đội quân nước ngoài khác.
#TTXVN
