Gia LaiSau vụ thu hoạch, lúa được ngưá»i Ba Na, Jarai mang và o dá»± trữ trong kho để giữa đồng, trên rẫy hay cạnh nhà , tránh chuá»™t phá hoại.
Những ngà y cuối tháng 11, ông Ké (58 tuổi) ở thôn Kon Bông, xã Äăk Rong, huyện K’Bang, mang gùi trên lưng, tay cầm chìa khóa Ä‘i tá»›i kho thóc cách nhà khoảng 200 m. Ngưá»i đà n ông Ba Na cháºm rãi bước lên cầu thang, mở khóa, xúc thóc đổ đầy chiếc gùi.
“Hôm nay nhà hết gạo, phải mang thóc Ä‘i xay chuẩn bị bữa tối”, ông Ké nói và báºt mà nhà có hẳn 2 kho thóc, kho lá»›n hÆ¡n ở trên rẫy. Vụ mùa vừa rồi, mảnh vưá»n 3 sà o cá»§a gia đình thu được 50 bao (má»—i bao 30-40 kg), dư dả cho cả nhà ăn suốt năm, má»™t phần Ä‘em Ä‘i bán trang trải cuá»™c sống.

Kho thóc cá»§a ngưá»i đồng bà o Ba Na ở xã Äăk Rong, huyện K’bang. Ảnh: Trần Hoá
CÅ©ng như các dân tá»™c khác ở Tây Nguyên, má»—i gia đình ngưá»i Ba Na có 1-2 kho thóc tùy theo lượng lúa thu hoạch trong má»™t mùa. Kho thiết kế giống nhà sà n, song nhá» hÆ¡n, rá»™ng 5-10 m2, mái lợp tranh, vách là m bằng ván gá»— hoặc tấm liếp nứa Ä‘an kÃn, không để lúa rÆ¡i ra ngoà i nhưng vẫn giữ được độ thông thoáng. Nhiá»u kho lợp mái tôn, trụ gá»— được thay thế bằng bêtông.
Giữa chân kho lúa được gắn 4 tấm ván tròn hoặc bôi lá»›p dầu trÆ¡n để chuá»™t, sóc không trèo lên cắn phá lúa. Những kho lúa nà y được dá»±ng lên cạnh nhà , ngoà i đồng, hoặc trên rẫy cách nÆ¡i ở và i km. Lúa gặt xong được ngưá»i dân phÆ¡i khô trước khi cho và o dá»± trữ.
Ngưá»i Ba Na tin rằng lúa cÅ©ng có thần cai quản và thần lúa đã ban cho con ngưá»i lương thá»±c, sức khá»e. Vì váºy, má»—i năm gia đình ông Ké tổ chức cúng kho lúa 2 lần – trước khi lấy lúa giống ra để gieo trồng vụ má»›i và khi thu hoạch xong, vá»›i mong cầu mùa mà ng bá»™i thu.

Kho thóc của gia đình ông Ké đầy ắp sau vụ mùa bội thu. Ảnh: Trần Hoá
Hôm lá»… tế, ông Ké chá»n những hạt gạo thÆ¡m ngon nhất nấu cÆ¡m cúng thần linh và dùng tiết gà bôi lên góc 4 chân và chốt khóa cá»§a kho lúa. Gia chá»§ cắm 3 ngá»n tre tươi trước má»—i kho vá»›i ý nghÄ©a thần lúa sẽ trú ngụ, cai quản kho lúa giúp há».
Theo ông Tâm, trưởng thôn Kon Bông, xã Äăk Rong, huyện K’bang, 150 há»™ ở thôn, nhà nà o cÅ©ng có kho thóc, ngưá»i Ãt má»™t cái, nhiá»u lúa hai cái. “Nhìn và o số lượng kho thóc nhiá»u hay Ãt, lá»›n hay nhá», ngưá»i ta còn Ä‘oán được sá»± khá giả cá»§a gia đình đó”, ông Tâm nói.
Vá»›i trưởng thôn Kon Bông, kho lúa có ý nghÄ©a bảo vệ thà nh quả, công sức cả năm nông dân vất vả kiếm được, ngăn không cho chuá»™t và các loại động váºt khác phá hoại.
“Gần đây nhiá»u kho thóc bị trá»™m, nên các gia đình phải dùng khoá cá»a”, ông Tâm nói và cho biết, ngà y xưa luáºt là ng quy định nếu phát hiện ai trá»™m thóc sẽ bị phạt heo, gà nên thóc không bao giá» bị trá»™m.

Kho lúa được dá»±ng lên giữa đồng, cách nhà cả trăm mét, tháºm chà và i km. Ảnh: Trần Hoá
CÅ©ng là m kho dá»± trữ lúa tương tá»± nhiá»u dân tá»™c ở Tây Nguyên, song đồng bà o Jarai có quan niệm, lương thá»±c do thần linh (Yà ng) ban tặng nên ngưá»i và thóc không được ở cùng nhau.
Quan niệm cá»§a ngưá»i Jarai, con ngưá»i có nhà để ở thì thóc cÅ©ng phải có kho. Nếu kho chứa không đà ng hoà ng, Yà ng sẽ giáºn, không ban cho mùa mà ng bá»™i thu. Lúa đến kỳ thu hoạch bị chim, sâu, sóc trên rừng ăn mất, dân là ng sẽ đói kém.
Tháng 11 hà ng năm, ngưá»i Jarai thưá»ng tổ chức lá»… cúng mừng lúa má»›i và o đầu mùa thu hoạch. Nhưng nay, nhiá»u nÆ¡i bà con đã biết là m lúa nước hai vụ nên ngoà i lá»… cúng lúa má»›i ở từng gia đình Ãt nhiá»u thay đổi vá» quy mô, thá»i gian tổ chức và lá»… váºt có phần giản lược.
Lá»… váºt gồm bông lúa, rượu, gà , nhà có Ä‘iá»u kiện dâng lá»… kỹ cà ng, ai khó khăn có thể giảm bá»›t. Khi lấy thóc Ä‘em Ä‘i xay, giã là m gạo, ngưá»i Jarai phải xin phép Yà ng và thần linh bởi thóc là sản váºt quý, không ai được hoang phÃ…
Trần Hoá
Nguồn: Vnexpress
Link bà i viết gốc