Chủ quyá»n quốc gia trên không gian mạng là vấn Ä‘á» các quốc gia trên thế giá»›i ngà y cà ng quan tâm trong thá»i gian gần đây. Nhiá»u quốc gia tháºm chà coi đây là phần không thể thiếu trong chÃnh sách, chiến lược phát triển trong thế ká»· XXI. Chủ quyá»n quốc gia trên không gian mạng là vấn Ä‘á» má»›i vá» lý luáºn và thá»±c tiá»…n đối vá»›i công tác bảo vệ an ninh quốc gia và đảm bảo an ninh con ngÆ°á»i tại Việt Nam.
Việc các quốc gia quan tâm đến vấn Ä‘á» chủ quyá»n quốc gia trên không gian mạng là dá»… hiểu do thế giá»›i ngà y cà ng kết nối và phụ thuá»™c và o không gian mạng. Theo thống kê của Liên hợp quốc (LHQ), tÃnh đến cuối năm 2021, có khoảng 4,9 tá»· ngÆ°á»i sá» dụng Internet Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng trên toà n thế giá»›i (63% dân số thế giá»›i, tăng 17% so vá»›i năm 2019)[2]; Æ°á»›c tÃnh sẽ có 28,5 tá»· thiết bị sẽ kết nối vá»›i Internet và o năm 2022, tăng 158% so vá»›i năm 2017.[3] Má»—i ngà y Ä‘á»u có nhiá»u ứng dụng và dịch vụ má»›i ra Ä‘á»i. Các tiến bá»™ vá» khoa há»c công nghệ tiếp tục cách mạng hóa cuá»™c sống của con ngÆ°á»i theo hÆ°á»›ng tiện Ãch, hiện đại hÆ¡n.
Äặc biệt, thế giá»›i Ä‘ang đứng trÆ°á»›c những thay đổi quan trá»ng trên không gian mạng, trong đó có sá»± tiến bá»™ của các công nghệ má»›i nhÆ° trà tuệ nhân tạo (AI), phân tÃch dữ liệu (data analytics), Ä‘iện toán đám mây (cloud computing) và 5G, sá»± gia tăng các rủi ro váºt lý mạng trong Internet vạn váºt (IoT), sá»± phổ biến của kết nối kỹ thuáºt số sau đại dịch và gia tăng căng thẳng trên không gian mạng.
Trong bối cảnh đó, các quốc gia vừa có thêm những cÆ¡ há»™i lá»›n nhÆ°ng, nhÆ° đã được chứng minh trong thá»i gian vừa qua, vừa phải đối mặt, ứng phó vá»›i nhiá»u rủi ro, thách thức lá»›n trên má»i lÄ©nh vá»±c; đặc biệt là ứng phó vá»›i tá»™i phạm trên không gian mạng và các cuá»™c tấn công mạng được tiến hà nh từ lãnh thổ của các quốc gia khác. Truyá»n thông quốc tế đã Ä‘Æ°a nhiá»u tin bà i vá» các vụ tấn công mạng nhằm và o hệ thống hạ tầng thông tin của các chÃnh phủ và giá»›i doanh nghiệp của Ấn Äá»™, Iran, Hoa Kỳ, Israel…; đồng thá»i các nguy cÆ¡ nghiêm trá»ng đối vá»›i an toà n, an ninh thông tin cá nhân và quyá»n tá»± do cá nhân.[4] Và dụ nhÆ° vụ rò rỉ thông tin cá nhân và kết quả xét nghiệm của 14.200 ngÆ°á»i bị chẩn Ä‘oán dÆ°Æ¡ng tÃnh vá»›i HIV tại Singapore, trong đó thông tin của 2,400 bệnh nhân bị Ä‘Æ°a lên mạng.[5]
Không phải ngẫu nhiên mà Bà Izumi Nakamitsu, Phó Tổng ThÆ° ký Liên hợp quốc (LHQ), Äại diện cấp cao vá» các vấn Ä‘á» giải trừ quân bị, ngÆ°á»i đứng đầu CÆ¡ quan Giải trừ quân bị của Liên hợp quốc (ODA) phát biểu tại Há»™i đồng Bảo an LHQ rằng “chúng ta phải luôn cảnh giác†vá»›i các công nghệ Ä‘á»™c hại mà “có thể ảnh hưởng đến an ninh của các thế hệ tÆ°Æ¡ng laiâ€. Bà Izumi Nakamitsu, nhấn mạnh: “Các công nghệ kỹ thuáºt số Ä‘ang gây thêm căng thẳng cho các chuẩn má»±c luáºt pháp, nhân đạo và đạo đức hiện hà nh, không phổ biến vÅ© khà hạt nhân, ổn định, hòa bình và an ninh quốc tếâ€.[6]
Kết nối nhiá»u hÆ¡n vá»›i tốc Ä‘á»™ nhanh hÆ¡n cÅ©ng là m tăng rủi ro vá» quy mô và tác Ä‘á»™ng của tá»™i phạm mạng và các cuá»™c tấn công trên không gian mạng. Äồng thá»i, sá»± phát triển ngà y cà ng nhanh, cà ng nhiá»u của các công nghệ kỹ thuáºt số đặt ra các yêu cầu má»›i, cần phải Ä‘iá»u chỉnh các chuẩn má»±c, quy định hiện có vá» pháp luáºt, đạo đức, nhân đạo, không phổ biến vÅ© khà hạt nhân, an ninh, ổn định và hòa bình của thế giá»›i. Äáng lÆ°u ý là , những thách thức an ninh mạng đã trở thà nh má»™t phần tất yếu của thế giá»›i thá»±c, không quốc gia nà o có thể né tránh được.
Thá»i gian qua, tá»™i phạm trên không gian mạng diá»…n biến ngà y cà ng phức tạp cả vá» số lượng, quy mô và tÃnh chất. Tá»™i phạm sá» dụng công nghệ cao xảy ra trên nhiá»u lÄ©nh vá»±c nhÆ° kinh tế, văn hóa – xã há»™i, an ninh – quốc phòng…, trá»±c tiếp Ä‘e dá»a đến an ninh và lợi Ãch kinh tế quốc gia. Các đối tượng tá»™i phạm đã sá» dụng không gian mạng để tiến hà nh nhiá»u hoạt Ä‘á»™ng nghiêm trá»ng nhÆ°: chiếm dụng và sá» dụng trái phép tà i nguyên máy tÃnh (hacking), giám sát bất hợp pháp, tấn công mạng tống tiá»n, ấu dâm, lấy cắp thông tin bà máºt công nghệ, bà máºt quốc gia…[7] Äáng lo ngại là sá»± phát triển bùng nổ của công nghệ kỹ thuáºt số trên khắp thế giá»›i cÅ©ng tạo ra nhiá»u lÄ©nh vá»±c tiá»m năng má»›i cho xung Ä‘á»™t và khả năng các tác nhân nhà nÆ°á»›c và phi nhà nÆ°á»›c thá»±c hiện các cuá»™c tấn công xuyên biên giá»›i quốc tế. Những khó khăn liên quan đến yếu tố chÃnh trị và công nghệ trong việc quy kết trách nhiệm các cuá»™c tấn công trên không gian mạng có thể dẫn đến những háºu quả nghiêm trá»ng, trong đó có các cuá»™c tấn công đáp trả quân sá»± và căng thẳng địa chÃnh trị không mong muốn.
Theo Tổ chức Cảnh sát hình sá»± quốc tế (INTERPOL), tá»™i phạm sá» dụng công nghệ cao chỉ đứng sau tá»™i phạm khủng bố vá» mức Ä‘á»™ nguy hiểm. Theo má»™t thống kê, 90% tá»™i phạm truyá»n thống đã chuyển sang môi trÆ°á»ng mạng hoặc có sá» dụng các thiết bị công nghệ cao để tiến hà nh các hà nh vi vi phạm pháp luáºt. Má»™t nghiên cứu gần đây do công ty quốc tế KPMG tiến hà nh cho thấy 18% giám đốc Ä‘iá»u hà nh (CEO) trong tổng số 500 CEO cho biết rủi ro an ninh mạng sẽ là mối Ä‘e dá»a lá»›n nhất đối vá»›i sá»± phát triển doanh nghiệp của há» trong 03 năm tá»›i.
Theo Bà Izumi Nakamitsu, thá»i gian qua thế giá»›i chứng kiến sá»± gia tăng mạnh mẽ các sá»± cố Ä‘á»™c hại dÆ°á»›i nhiá»u hinh thức khác nhau nhÆ° các chiến dịch cung cấp thông tin sai lệch đến sá»± gián Ä‘oạn của các mạng máy tÃnh; từ đó là m giảm lòng tin giữa các quốc gia. Các cuá»™c tấn công lại nhằm và o các cÆ¡ sở hạ tầng quan trá»ng của ngà nh tà i chÃnh, cÆ¡ sở chăm sóc sức khá»e, mạng lÆ°á»›i Ä‘iện và các cÆ¡ sở hạt nhân… gây ra những tác Ä‘á»™ng mạnh mẽ, phức tạp, ngà y cà ng tăng và khó Ä‘oán định là đối vá»›i an ninh con ngÆ°á»i.
Bà Izumi Nakamitsu nháºn định, các xu hÆ°á»›ng tiêu cá»±c trên không gian mạng có thể gây phÆ°Æ¡ng hại đến hòa bình, an ninh quốc tế, việc thá»±c hiện các mục tiêu phát triển bá»n vững, cản trở việc thụ hưởng đầy đủ quyá»n con ngÆ°á»i và các quyá»n tá»± do cÆ¡ bản khác. Do đó, Liên hợp quốc nói chung và Há»™i đồng bảo an LHQ nói riêng cần phải dà nh nhiá»u quan tâm, xá» lý các xu hÆ°á»›ng tiêu cá»±c trên không gian mạng, không để ảnh hưởng đến hòa bình và an ninh thế giá»›i.
Äáng tiếc là cá»™ng đồng quốc tế vẫn chÆ°a đạt được thống nhất cách hiểu vá» các vấn Ä‘á» rất cÆ¡ bản nhÆ° không an mạng, an ninh mạng, chứ chÆ°a nói đến chủ quyá»n quốc gia trên không gian mạng. Äiá»u nà y cản trở ná»— lá»±c quốc tế để phòng ngừa và đấu tranh chống lại các thách thức an ninh trên không gian mạng.
Tại cuá»™c thảo luáºn mở của Há»™i đồng bảo an LHQ (UNSC) và o tháng 6/2021, lãnh đạo các chÃnh phủ, bá»™ trưởng và quan chức cấp cao của 15 nÆ°á»›c thuá»™c UNSC nhấn mạnh rằng không gian mạng cÅ©ng chịu sá»± Ä‘iá»u chỉnh của luáºt pháp quốc tế, trong đó có Hiến chÆ°Æ¡ng LHQ và nguyên tắc chủ quyá»n quốc gia.
Thượng tÆ°á»›ng, PGS. TS. Nguyá»…n Văn Thà nh, Phó Chủ tịch Há»™i đồng Lý luáºn Trung Æ°Æ¡ng nhấn mạnh, “các quốc gia có quyá»n tối cao, tuyệt đối, an toà n và riêng biệt đối vá»›i phạm vi không gian mạng thuá»™c quyá»n kiểm soát của mình, tức là có chủ quyá»n quốc gia trên không gian mạng [nhÆ° chủ quyá»n lãnh thổ]; việc xác định chủ quyá»n quốc gia trên không gian mạng là quyá»n kiểm soát, chi phối trên cÆ¡ sở chủ quyá»n, lợi Ãch quốc gia và luáºt pháp quốc tế. Thá»±c chất việc quốc gia xác láºp chủ quyá»n không gian mạng là xác láºp quyá»n quản lý, kiểm soát đối vá»›i cÆ¡ sở hạ tầng không gian mạng và thông tin được tạo ra, lÆ°u trữ, xá» lý và truyá»n Ä‘Æ°a trên đó, được thá»±c hiện thông qua xác láºp chủ quyá»n, quyá»n tà i phán theo luáºt pháp quốc tế đối vá»›i cÆ¡ sở hạ tầng mạng thuá»™c sở hữu cả ở trong và ngoà i lãnh thổ quốc gia; đồng thá»i mã hóa thông tin số truyá»n Ä‘Æ°a trên không gian mạng toà n cầuâ€.[8]
Nỗ lực của cộng đồng quốc tế
Giống nhÆ° các thách thức an ninh phi truyá»n thống khác (mua bán ngÆ°á»i, dịch bệnh, biến đổi khà háºu…), các thách thức an ninh đặt ra trên không gian mạng có tÃnh xuyên quốc gia, đòi há»i ná»— lá»±c hợp tác quốc tế để giải quyết. NgÆ°á»i dân ở khắp nÆ¡i trên thế giá»›i nói chung và tại Việt Nam nói riêng Ä‘á»u mong muốn được bảo vệ an ninh, an sinh, an toà n để phát triển toà n diện vá» thể chất và tinh thần.
Mặc dù vẫn chÆ°a đạt được đồng thuáºn quốc tế vá» các vấn Ä‘á» cÆ¡ bản nhÆ° không gian mạng, an ninh mạng, chủ quyá»n quốc gia trên không gian mạng, cá»™ng đồng quốc tế đã đạt được nháºn thức nhất định vá» các rủi ro trên không gian mạng và sá»± cần thiết phải cảnh giác vá»›i việc sá» dụng các công nghệ thông tin hiện đại Ä‘i ngược lại mục Ä‘Ãch bảo vệ ngÆ°á»i dân, các quốc gia trong giai Ä‘oạn hiện nay và trong tÆ°Æ¡ng lai. Äồng thá»i, đã có những bÆ°á»›c Ä‘i cụ thể để ứng phó vá»›i các mối Ä‘e dá»a ngà y cà ng gia tăng đối vá»›i công nghệ thông tin và truyá»n thông. Ở cấp Ä‘á»™ Liên hợp quốc, Äại há»™i đồng LHQ đã thà nh láºp 02 nhóm chuyên trách là : Nhóm các chuyên gia của ChÃnh phủ vá» thúc đẩy hà nh vi của Nhà nÆ°á»›c có trách nhiệm trên không gian mạng trong bối cảnh an ninh quốc tế và Nhóm công tác cởi mở vá» phát triển trong lÄ©nh vá»±c thông tin và viá»…n thông quốc tế.
LHQ Ä‘ang ná»— lá»±c kết nối các quốc gia thà nh viên hoà n thiện các khung khổ pháp lý quốc tế để giải quyết hà i hòa nguyên tắc chủ quyá»n quốc gia tối thượng theo luáºt pháp quốc tế và nhu cầu hợp tác xuyên biên giá»›i để ứng phó vá»›i các thách thức an ninh trên không gian mạng. Tuy nhiên, thá»±c tế, đây không phải là nhiệm vụ dá»… dà ng. Rõ rà ng, đã đến lúc cá»™ng đồng quốc tế phải hà nh Ä‘á»™ng thá»±c chất, đạt được mức đồng thuáºn cÆ¡ bản để xây dá»±ng má»™t tÆ°Æ¡ng lai tốt đẹp hÆ¡n mà các bên liên quan hà nh Ä‘á»™ng trên cÆ¡ sở trách nhiệm, nghÄ©a vụ trên không gian mạng. Các hà nh Ä‘á»™ng Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng không phải là giải pháp tối thượng, mà trong nhiá»u trÆ°á»ng hợp chỉ là m gia tăng hoà i nghi, gây bất ổn an ninh, hòa bình khu vá»±c và thế giá»›i.
An ninh mạng tại Việt Nam
Việt Nam nằm trong top 20 quốc gia có số ngÆ°á»i sá» dụng Internet cao trên thế giá»›i. Kể từ khi Internet và o Việt Nam năm 1997 đến nay, hiện có khoảng 70 triệu ngÆ°á»i sá» dụng Internet (chiếm khoảng 68% dân số), cao hÆ¡n nhiá»u so vá»›i mức trung bình của thế giá»›i (51,4%) và các nÆ°á»›c châu à – Thái Bình DÆ°Æ¡ng (44,5%). Hiện Việt Nam có khoảng 68 triệu tà i khoản mạng xã há»™i Facebook và 154 triệu thiết bị kết nối Internet. Theo tổ chức We are Social, má»—i ngÆ°á»i dân Việt Nam dà nh trung bình khoảng 6 giá» 24 phút má»—i ngà y để truy cáºp Internet, trong đó, dà nh khoảng 2,5 giỠđể và o mạng xã há»™i. Tá»· lệ ngÆ°á»i dân lên mạng Internet hà ng ngà y là 94%.
Tại Việt Nam, nhÆ° Tổng Bà thÆ° Nguyá»…n Phú Trá»ng đã nhấn mạnh tại Há»™i nghị ChÃnh phủ vá»›i các địa phÆ°Æ¡ng ngà y 05/01/2022, Việt Nam vẫn Ä‘ang đối mặt vá»›i nhiá»u thách thức vá» bảo đảm an ninh thông tin và an ninh mạng. Thá»±c tế, Việt Nam nằm trong nhóm các quốc gia bị ảnh hưởng nhiá»u nhất của các thách thức an ninh mạng. Theo số liệu từ Kaspersky Security Network (Nga), liên tiếp trong 3 năm (2018-2020), Việt Nam nằm trong nhóm 3 quốc gia bị tấn công mạng nhiá»u nhất và là quốc gia có tá»· lệ gặp phải mã Ä‘á»™c tống tiá»n cao nhất tại khu vá»±c châu à – Thái Bình DÆ°Æ¡ng năm 2019. Nghiêm trá»ng hÆ¡n, các thế lá»±c thù địch còn sá» dụng internet và mạng xã há»™i để thá»±c hiện các hoạt Ä‘á»™ng chống phá Äảng, Nhà nÆ°á»›c, gây mất ổn định chÃnh trị, xã há»™i tại Việt Nam.
Theo má»™t thống kê của Bá»™ Công an, trong gần 10 năm qua, các thế lá»±c thù địch, phần tá» xấu đã, Ä‘ang sá» dụng 8.784 web, blog có tên miá»n nÆ°á»›c ngoà i; 381 web, blog có tên miá»n trong nÆ°á»›c thÆ°á»ng xuyên đăng tải thông tin xấu, Ä‘á»™c chống phá Äảng, Nhà nÆ°á»›c Việt Nam; đã phát hiện 279 vụ sá» dụng internet xâm phạm an ninh quốc gia, đấu tranh vá»›i hÆ¡n 200 đối tượng; xá» lý 140 đối tượng. Äáng chú ý, trong đó có 219 vụ kÃch Ä‘á»™ng biểu tình trên không gian mạng; 138 há»™i, nhóm trá hình hoạt Ä‘á»™ng trên không gian mạng; 45.498 lượt cổng thông tin, trang tin Ä‘iện tá» có tên miá»n “.vn” bị tấn công, trong đó có 2.113 lượt tấn công các cổng thông tin, trang tin Ä‘iện tá» của cÆ¡ quan Äảng, Nhà nÆ°á»›c, gây ra những háºu quả nghiêm trá»ng.[9]
Tại Há»™i nghị Phòng ngừa tá»™i phạm trong chuyển đổi ná»n kinh tế số và bảo đảm an ninh thông tin mạng đối vá»›i dịch vụ ná»™i dung số tại Việt Nam ngà y 21/12/2021, Trung tÆ°á»›ng Nguyá»…n Minh ChÃnh, Cục trưởng An ninh mạng và phòng, chống tá»™i phạm sá» dụng công nghệ cao cho biết trong 05 năm gần đây, Bá»™ Công an đã phát hiện, đấu tranh, xá» lý 2.386 chuyên án, khởi tố 1.158 vụ vá»›i 1.055 đối tượng và xá» phạt hà nh chÃnh 51 vụ liên quan đến tá»™i phạm lừa đảo chiếm Ä‘oạt tà i sản qua không gian mạng. Trung tÆ°á»›ng ChÃnh cÅ©ng thông tin “Các Ä‘Æ¡n vị nghiệp vụ đã xá» lý hÆ¡n 1.100 mục tiêu trá»ng Ä‘iểm vá»›i 2,3 triệu tin, bà i viết vi phạm pháp luáºt. Trong năm 2021, Bá»™ Công an ghi nháºn 8 triệu cảnh báo tấn công mạng vá»›i 2.763 cuá»™c tấn công nhằm trang, cổng thông tin Ä‘iện tá» trong nÆ°á»›c (tăng 26 % so vá»›i năm 2020)â€. Äặc biệt đáng lo ngại là tình trạng lây nhiá»…m virus và xuất hiện phần má»m gián Ä‘iệp gây nguy cÆ¡ mất an ninh, an toà n hệ thống thông tin mạng.[10]
Bên cạnh đó, các đối tượng phạm tá»™i ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i đã lợi dụng địa bà n Việt Nam để tiến hà nh các hoạt Ä‘á»™ng vi phạm pháp luáºt. Má»™t số phÆ°Æ¡ng thức phạm tá»™i chủ yếu của các đối tượng là : lấy cắp thông tin, là m thẻ ngân hà ng giả để rút tiá»n; sá» dụng thẻ tÃn dụng giả để thanh toán “khống†hà ng hóa; thuê địa Ä‘iểm, thiết láºp quản trị, Ä‘iá»u hà nh đánh bạc, cá cược thể thao. Số lượng các đối tượng bị bắt, xá» lý cho thấy mức Ä‘á»™ nghiêm trá»ng và tÃnh chất xuyên quốc gia của hệ loại tá»™i phạm nà y. TÃnh đến cuối năm 2021, Bá»™ Công an Việt Nam đã bắt, xá» lý 819 đối tượng, khởi tố 48 đối tượng liên quan đến tá»™i phạm ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i xá» dụng công nghệ cao tại Việt Nam. Trong đó, số đối tượng ngÆ°á»i Trung Quốc là 530, ngÆ°á»i Thái Lan là 20…
Việt Nam chung tay cùng cộng đồng quốc tế
Thá»i gian qua, Việt Nam đã thể hiện vai trò tÃch cá»±c, sẵn sà ng hợp tác vá»›i cá»™ng đồng quốc tế nhằm xây dá»±ng môi trÆ°á»ng không gian mạng hòa bình, ổn định, an toà n, vì ngÆ°á»i dân và phát triển bá»n vững. Äiá»u nà y xuất phát từ nhu cầu quốc gia và chủ trÆ°Æ¡ng tăng cÆ°á»ng và nâng tầm ngoại giao Ä‘a phÆ°Æ¡ng, cụ thể là tham gia xây dá»±ng và định hình luáºt chÆ¡i, tham gia thúc đẩy các tiến trình, các thể chế Ä‘a phÆ°Æ¡ng.
Bắt kịp xu thế của thá»i đại, Việt Nam đã đẩy mạnh hoạt Ä‘á»™ng chuyển đổi số. Äảng, Nhà nÆ°á»›c đã có các chủ trÆ°Æ¡ng, chÃnh sách liên quan đến chuyển đổi số quốc gia. Trong bối cảnh dịch Covid 19 diá»…n biến phức tạp, chuyển đổi số đã được đẩy mạnh trong công tác quản trị tại má»™t số địa phÆ°Æ¡ng nhÆ°: triển khai áp dụng ná»n tảng Sổ tay đảng viên, mô hình chuyển đổi số cấp tỉnh tại tỉnh Lạng SÆ¡n, triển khai hệ thống thông tin an toà n Covid-19 và PC-Covid, giải pháp tổng Ä‘Ã i AI để tÆ° vấn, há»— trợ chăm sóc F0 tại nhà , ứng dụng cấp giấy Ä‘i Ä‘Æ°á»ng QR Code…
Phát biểu tại Phiên thảo luáºn cấp cao của UNSC trong tháng 6/2021, Bá»™ trưởng Ngoại giao Việt Nam Bùi Thanh SÆ¡n nhấn mạnh: bên cạnh các mặt tÃch cá»±c của việc bùng nổ công nghệ thông tin, các phần tá» khủng bố và tá»™i phạm xuyên quốc gia lợi dụng công nghệ để xâm nháºp và o hệ thống ngân hà ng, tà i chÃnh, phá hoại các cÆ¡ sở hạ tầng thiết yếu, kÃch Ä‘á»™ng bất ổn xã há»™i, truyá»n bá các tÆ° tưởng cá»±c Ä‘oan và thông tin sai lệch đến cá»™ng đồng… Các hoạt Ä‘á»™ng trên có thể cản trở tăng trưởng kinh tế, gây tổn hại cÆ¡ sở hạ tầng quan trá»ng, Ä‘e dá»a nghiêm trá»ng đến chủ quyá»n, an ninh, phát triển và là m xói mòn lòng tin giữa các quốc gia. ChÃnh phủ các nÆ°á»›c phải gánh thêm gánh nặng bảo đảm an ninh mạng và xá» lý háºu quả của các hoạt Ä‘á»™ng tiêu cá»±c trên không gian mạng. Chi tiêu hà ng năm trên toà n cầu cho an ninh mạng lên đến 1.000 tá»· đô la và o năm 2020, cao hÆ¡n 50% so vá»›i năm 2018, mà phần lá»›n là nhằm sá»a chữa, khắc phục thiệt hại do các cuá»™c tấn công mạng gây ra. Theo tổ chức nghiên cứu vá» an ninh mạng hà ng đầu thế giá»›i Cybersecurity Ventures, dá»± kiến con số nà y sẽ là hÆ¡n 1,75 nghìn tá»· đô la trong giai Ä‘oạn từ năm 2021 – 2025.[11]
Äá» xuất giải pháp
Trong bối cảnh cuá»™c cách mạng công nghệ lần thứ tÆ° (CMCN 4.0) tác Ä‘á»™ng ngà y cà ng sâu rá»™ng trên toà n thế giá»›i và việc Việt Nam đẩy mạnh chuyển đổi số, để bảo đảm tốt chủ quyá»n quốc gia trên không gian mạng, an ninh, an sinh, an toà n cho ngÆ°á»i dân, tác giả Ä‘á» xuất ChÃnh phủ triển khai má»™t số nhóm giải pháp sau:
Má»™t là , hoà n thiện khung khổ luáºt pháp quốc gia, phù hợp vá»›i các quy định quốc tế nhằm ứng phó vá»›i các thách thức an ninh mạng, đặc biệt là tá»™i phạm sá» dụng công nghệ cao nhằm bảo vệ tốt hÆ¡n quyá»n, lợi Ãch hợp pháp của các tổ chức và cá nhân.
Hai là , nâng cao năng lá»±c bảo vệ cÆ¡ sở hạ tầng công nghệ thông tin và truyá»n thông quốc gia thông qua hiện đại hóa cÆ¡ sở hạ tầng mạng quốc gia và đà o tạo nguồn nhân lá»±c có đủ khả năng ứng phó vá»›i tá»™i phạm sá» dụng công nghệ cao. Mục tiêu là bảo vệ tuyệt đối an toà n không gian mạng quốc gia và không để cÆ¡ sở hạ tầng không gian mạng quốc gia bị sá» dụng gây phÆ°Æ¡ng hại đến chủ quyá»n, lợi Ãch của quốc gia khác. Yêu cầu bức thiết hiện nay là cần phải có đủ năng lá»±c kỹ thuáºt để bảo máºt thông tin, bắt kịp vá»›i sá»± phát triển nhanh chóng của khoa há»c, kỹ thuáºt, luôn Ä‘i trÆ°á»›c những kẻ tấn công mạng nguy hiểm Ãt nhất má»™t bÆ°á»›c.
Thá»±c tế, Ä‘a số hệ thống máy tÃnh tại các cÆ¡ quan, doanh nghiệp có cấu hình thấp, sá» dụng các ứng dụng không bản quyá»n nên còn tồn tại nhiá»u lá»— hổng bảo máºt, dá»… bị tin tặc tấn công gây mất an toà n, an ninh thông tin.
Ba là , tiếp tục chủ Ä‘á»™ng phối hợp vá»›i cá»™ng đồng quốc tế thiết láºp khuôn khổ pháp luáºt quốc tế vá»›i các quy tắc, chuẩn má»±c ứng xá» có trách nhiệm trên không gian mạng, trên cÆ¡ sở đồng thuáºn và có sá»± tham gia rá»™ng rãi, đầy đủ của các quốc gia; bảo đảm rằng má»i hoạt Ä‘á»™ng trên không gian mạng phù hợp vá»›i Hiến chÆ°Æ¡ng LHQ và luáºt pháp quốc tế, nhất là các nguyên tắc cÆ¡ bản nhÆ° tôn trá»ng Ä‘á»™c láºp, chủ quyá»n quốc gia, không can thiệp và o công việc ná»™i bá»™, không sá» dụng vÅ© lá»±c và giải quyết hòa bình các tranh chấp nếu có.
Bốn là , tăng cÆ°á»ng truyá»n thông, nâng cao nháºn thức của quần chúng nhân dân vá» các thách thức an ninh mạng và cách thức sá» dụng, hoạt Ä‘á»™ng trên không gian mạng an toà n, có trách nhiệm. NgÆ°á»i sá» dụng mạng cần có kiến thức cÆ¡ bản vá» bảo máºt trong môi trÆ°á»ng mạng; thÆ°á»ng xuyên cáºp nháºt vá» tình hình, mức Ä‘á»™ rủi ro mất an toà n thông tin để có thể tá»± phòng ngừa hiệu quả.
Năm là , tăng cÆ°á»ng hợp tác quốc tế để ứng phó hiệu quả vá»›i các thách thức an ninh trên không gian mạng.
Việt Nam cần rút ra những kinh nghiệm quý báu từ thá»±c tiá»…n của các quốc gia khác trên thế giá»›i (nhÆ° Liên minh châu Âu, Trung Quốc, Hoa Kỳ…) trong xây dá»±ng chiến lược bảo đảm an ninh quốc gia, giữ gìn tráºt tá»± an toà n xã há»™i, đặc biệt là an ninh con ngÆ°á»i theo tinh thần Nghị quyết Äại há»™i Äảng toà n quốc lần thứ XIII vừa qua.
Sáu là , cần tiếp tục đổi má»›i phÆ°Æ¡ng thức quản trị quốc gia cho phù hợp vá»›i bối cảnh má»›i của thế giá»›i. NhÆ° đã thấy trong thá»i gian vừa qua, đại dịch Covid-19 đã thúc đẩy cuá»™c cách mạng kỹ thuáºt số trên toà n thế giá»›i để khắc phục những khó khăn do quy định hạn chế Ä‘i lại và giãn cách xã há»™i. ChÆ°a bao giá» mà các hoạt Ä‘á»™ng há»™i há»p trá»±c tuyến, gá»i Ä‘iện video, há»c Ä‘iện tá», mua sắm và thanh toán trá»±c tuyến lại nở rá»™ nhÆ° trong 02 năm qua. Trong bối cảnh dịch bệnh do virrus corrona gây ra vẫn tiếp tục diá»…n biến phức tạp, không khó để thấy rằng đó sẽ tiếp tục là xu hÆ°á»›ng phổ biến của các hoạt Ä‘á»™ng tÆ°Æ¡ng tác, kinh doanh, giao lÆ°u… giữa các quốc gia trong thá»i gian tá»›i. Nguồn lá»±c quốc gia còn hạn chế và số lượng các thách thức đối vá»›i an ninh ngà y cà ng gia tăng, cần tạo cÆ¡ chế thuáºn lợi hÆ¡n để thu hút sá»± tham gia của khu vá»±c tÆ° nhân và má»i thà nh thà nh phần trong xã há»™i nhằm bảo đảm an ninh, an toà n không gian mạng quốc gia.
TS. Lục Anh Tuấn[1]