Nên tạo nhiều cách lấy lại mật khẩu VssID thay vì thu phí

Bảo hiểm xã hội Việt Nam hôm 5/11 thông tin về việc thu phí 1.000 đồng khi người dùng nhắn tin lấy lại mật khẩu đăng nhập VssID qua tổng đài 8079. Quy định triển khai từ ngày 22/10, áp dụng với thao tác lấy lại mật khẩu, không tính phí với người đổi. Nếu quên mật khẩu và muốn lấy lại, người dùng nhắn tin đến tổng đài 8079 theo cú pháp “BH MK Mã số BHXH”.

Cơ quan này lý giải nhiều người dùng quên mật khẩu đăng nhập, yêu cầu cấp lại nhiều lần gây quá tải hệ thống. Việc yêu cầu nhắn tin qua đầu số của tổng đài dịch vụ và chịu phí 1.000 đồng “nhằm giảm tải hệ thống và nâng cao trách nhiệm người dùng”. Cước phí tin nhắn thu qua tổng đài dịch vụ 8079, Bảo hiểm xã hội Việt Nam không thu khoản này. Trước đó, tiện ích này được cung cấp miễn phí.

Khảo sát trực tuyến của VnExpress trên gần 2.900 độc giả cho kết quả 10% đồng ý thu phí lấy lại mật khẩu VssID, 90% không đồng ý. Trên góc độ công nghệ, anh Đặng Hải Lộc, giám đốc công ty chuyên phát triển phần mềm tại Hà Nội, đánh giá việc người dùng quên mật khẩu đăng nhập ứng dụng rất phổ biến. Ngay cả người thành thạo công nghệ cũng có thể quên. Vì vậy, cho phép người dùng lấy lại mật khẩu là tính năng cơ bản của bất kỳ sản phẩm phần mềm nào.

Cách giải thích thu phí bởi người dùng yêu cầu lấy lại mật khẩu quá nhiều dẫn đến quá tải hệ thống, và để “nâng cao trách nhiệm” là chưa thực sự đặt người dùng ở vị trí trung tâm theo tinh thần phát triển phần mềm hiện đại. Việc thu phí người dùng khi lấy lại mật khẩu cũng không phải là thực hành phổ biến trong lĩnh vực phần mềm. Hầu hết ứng dụng được người dân sử dụng nhiều như Gmail, Facebook… đều miễn phí khi lấy lại mật khẩu. Các ứng dụng này cung cấp nhiều hình thức lấy lại như qua email, tin nhắn, cuộc gọi, xác thực 2 lớp.

“Việc cung cấp duy nhất hình thức lấy lại mật khẩu và lại trả phí trên VssID có thể tạo thành tiền lệ không tốt đối với các sản phẩm chuyển đổi số tại Việt Nam, gây trở ngại cho việc xây dựng niềm tin số ở người dân”, anh Lộc nhận định.

Anh Lộc góp ý ứng dụng nên được thiết kế theo hướng có nhiều phương thức lấy lại mật khẩu, gồm cả miễn phí và trả phí để người dùng có nhiều lựa chọn. Bên cạnh đó cần tuyên truyền, hướng dẫn để người dùng sử dụng các chức năng đăng nhập không dùng mật khẩu tiên tiến khác trên app như bằng vân tay hoặc gương mặt.

Chung quan điểm, một chuyên gia IT khác nhận định cách làm của VssID đang tạo ra hai vấn đề, đó là chi phí và trải nghiệm người dùng. Với đặc thù của ứng dụng bảo hiểm, người dùng chỉ mở ra khi cần nên tỷ lệ quên mật khẩu sẽ không nhỏ. Nếu mỗi người phải mất 1.000 đồng để lấy lại mật khẩu, nhân lên hàng triệu người dùng, số tiền phải bỏ ra có thể lên tới hàng tỷ đồng.

“Cách làm này không hợp lý và ít có dịch vụ nào làm như vậy. Bởi bản chất khi người dùng sử dụng dịch vụ nào đó, tức là họ đã chi tiền cho dịch vụ đó rồi. Những vấn đề phát sinh như SMS hầu hết sẽ được miễn phí”, chuyên gia nói.

Trường hợp lo ngại bị spam dẫn đến tốn chi phí, nhà phát triển có thể bổ sung tính năng phát hiện bất thường và tạm khóa, hoặc yêu cầu mỗi lần cấp mật khẩu cách nhau vài phút. Nghiệp vụ này không khó. Ngoài ra, việc gửi mật khẩu và số bảo hiểm qua SMS tức là sẽ phải thông qua một bên thứ ba. Điều này không chỉ khiến trải nghiệm người dùng bị ảnh hưởng mà còn làm tăng nguy cơ rò rỉ thông tin.

Thay vì cách làm như hiện tại, chuyên gia này cho rằng các nhà phát triển chỉ cần đề nghị người dùng nhập số điện thoại hoặc email nếu quên mật khẩu. Hệ thống sau đó gửi mail hoặc tin nhắn chứa đường link trang web đổi mật khẩu tới người dùng. Nếu cần xác thực, họ có thể thêm một bước gửi mã xác thực (OTP) đến điện thoại để xác minh.

Ở góc độ an sinh xã hội, bà Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Khoa học lao động xã hội, nhận định những thay đổi về chính sách liên quan hàng chục triệu người thì cần thông báo cho người dân biết trước rồi mới áp dụng. 1.000 đồng mỗi tin nhắn có thể không lớn, nhưng lúc khó khăn về dịch bệnh thì thu bất kỳ khoản nào dù nhỏ nhất cũng dễ dẫn tới tâm lý không thoải mái.

Bà Hương phân tích, số lượng người dùng lấy lại mật khẩu lớn có thể tăng chi phí mà Bảo hiểm xã hội phải trả cho nhà mạng. Nếu bắt buộc thu phí, dù không lớn, cũng cần có lộ trình rõ ràng. Ngoài ra, các cơ quan nên hướng dẫn thêm cho người dùng đổi mật khẩu dễ nhớ, đăng nhập bằng vân tay, nhận diện khuôn mặt để tránh mất phí.

Thống kê của Bảo hiểm xã hội Việt Nam đến ngày 18/10, gần 11,4 triệu tin nhắn gửi đến hệ thống yêu cầu cấp lại mật khẩu, bao gồm một tin nhắn OTP để xác thực số điện thoại và một tin thông báo mật khẩu mới. Tức khoảng 5,7 triệu lượt người dùng, chiếm khoảng 26% tổng số thuê bao cài VssID yêu cầu cấp lại mật khẩu.

Riêng từ ngày 29/9 đến 15/10, gần 1,8 triệu người dùng đã yêu cầu cấp lại mật khẩu, tăng gấp đôi so với bình quân các tháng trước. Mục đích chủ yếu kiểm tra thời gian đóng bảo hiểm thất nghiệp, xác định mức hỗ trợ được hưởng.

Để tránh mất phí, cơ quan này khuyến nghị người dùng tự đổi mật khẩu theo ý muốn bằng cách đăng nhập vào VssID, chọn phần “Đổi mật khẩu” tại thanh công cụ phía tay trái, nhận mã OTP qua email và làm theo hướng dẫn của hệ thống. Thời gian tới, Bảo hiểm xã hội Việt Nam sẽ điều chỉnh ứng dụng để người dùng có thể được cấp lại mật khẩu miễn phí qua email hoặc Cổng dịch vụ công của ngành bảo hiểm.

Ra đời tròn một năm, ứng dụng VssID hiện có 21,6 triệu người cài đặt. Bảo hiểm xã hội Việt Nam đặt mục tiêu năm 2021 có khoảng 25 triệu người dùng. Người dân có thể tra cứu thông tin quá trình tham gia, thụ hưởng chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, hoặc dùng ảnh thẻ BHYT trong VssID để khám chữa bệnh trên toàn quốc.

Lưu Quý – Hồng Chiêu