Trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc của Tổ quốc năm 1979, nhiều người thắc mắc: Liên Xô đã làm gì khi Việt Nam bị Trung Quốc xâm lược? Xin được cung cấp một số thông tin về động thái của Liên Xô khi đó như sau:
1. Về mặt chính trị
Ngay sau khi Trung Quốc đưa hơn 60 vạn quân đánh chiếm các tỉnh biên giới phía Bắc của Việt Nam ngày 17/2/1979, Chính phủ Liên Xô đã ra tuyên bố đầu tiên, in trên báo Sự thật (Pravda) hôm 19/2, trong đó có đoạn:
“Sự xâm lược của quân đội Trung Quốc vào Việt Nam không thể không làm bất cứ một người nào trung thực trên thế giới, không một quốc gia có chủ quyền nào thờ ơ. Hành động xâm lược đó đi ngược lại các nguyên tắc của Liên Hợp Quốc, vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế, đã cho toàn thế giới thấy được bản chất thực sự của chính sách bá quyền của Bắc Kinh ở Đông Nam Á.
…Nhân dân Việt Nam anh hùng, nạn nhân của cuộc xâm lược mới, sẽ đứng vững, và thêm nữa, bên họ luôn có những người bạn tin cậy. Liên Xô sẽ thực hiện nghĩa vụ của mình theo Hiệp ước hữu nghị và hợp tác giữa Liên Xô và CHXHCN Việt Nam.
Những ai đang thực thi chính sách ở Bắc Kinh hãy dừng lại khi chưa muộn. Nhân dân Trung Quốc cũng như các dân tộc khác cần hòa bình, chứ không phải là chiến tranh. Lãnh đạo Trung Quốc phải chịu hoàn toàn trách nhiệm về việc tiếp tục xâm lược nước CHXHCN Việt Nam.
Liên Xô kiên quyết yêu cầu chấm dứt ngay cuộc xâm lược và khẩn trương rút quân Trung Quốc ra khỏi lãnh thổ nước CHXHCN Việt Nam.
Không được đụng đến nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa”.
Ngày 2/3/1979, Chính phủ Liên Xô ra tiếp tuyên bố thứ hai, như một tối hậu thư, trong đó có đoạn:
“Sự xâm lược của Trung Quốc chống lại CHXHCN Việt Nam tiếp tục gia tăng… Liên Xô cho rằng cần phải tuyên bố một cách chắc chắn: Các hành động của Trung Quốc khiến cho những ai thực sự quan tâm đến việc đảm bảo an ninh của các dân tộc, trong việc giữ gìn hòa bình không thể thờ ơ. Quân đội Trung Quốc cần rút ngay lập tức khỏi lãnh thổ Việt Nam”.
Trong ngày 2/3/1979, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô Leonid Brezhnev tại cuộc tiếp xúc với cử tri khu vực bầu cử quận Bauman, thủ đô Matxcơva đã nói:
“Với cuộc tấn công trơ trẽn chưa từng thấy của họ (Trung Quốc) vào một quốc gia láng giềng nhỏ bé – nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa – những người cầm quyền Bắc Kinh hiện nay cuối cùng thì cũng đã lộ cho cả thế giới thấy dã tâm và bản chất hung hăng của chính sách bá quyền của chúng.
Và hôm nay, trong giờ phút khó khăn này đối với người dân Việt Nam, chúng ta thể hiện tình đoàn kết trọn vẹn trước sau như một với họ. Đây là điều không ai có thể nghi ngờ: Liên Xô sẽ trung thành với Hiệp ước hữu nghị và hợp tác ràng buộc giữa 2 nước chúng ta.
Nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa đang tiến hành một cuộc chiến tranh chính nghĩa. Đứng về phía họ là những người trung thực và yêu chuộng hòa bình của toàn thế giới.
Vì vậy, cuộc đấu tranh của (nhân dân) Việt Nam là bất khả chiến bại, các âm mưu của quân xâm lược sẽ phải chịu thất bại”.
2. Về quân sự
Trong ngày 19/2, Liên Xô đã cử ngay Đại tướng Ghenady Obaturov cùng 20 sĩ quan cao cấp Liên Xô sang giúp Việt Nam. Một cầu hàng không cấp tập được thành lập. Cảng Hải Phòng tấp nập các chuyến tàu chở vũ khí từ Liên Xô cập cảng. Một cuộc tập trận áp sát biên giới Trung Quốc từ phía Mông Cổ quy mô lớn đã diễn ra. Đồng thời, các tàu mặt nước, tàu ngầm Liên Xô cũng được điều tới Biển Đông, sẵn sàng hành động.
Trong giai đoạn đầu tiên của cuộc xung đột vũ trang đến tháng 3 năm 1979 theo đường vận tải biển đã chuyển đến Việt Nam hơn 400 xe tăng và xe thiết giáp, xe bộ binh cơ giới, 400 khẩu pháo và súng cối, 50 tổ hợp pháo phản lực Grad BM-21, hơn 100 khẩu pháo phòng không, 400 tổ hợp tên lửa phòng không vác vai và hàng nghìn tên lửa, 800 súng chống tăng RPG-7, 20 máy bay tiêm kích.
Ngoài vũ khí trang bị, Liên bang Xô Viết còn cung cấp các hệ thống trang thiết bị đặc chủng và các dây truyền sửa chữa xe máy công trình phục vụ bảo dưỡng và sửa chữa trang thiết bị, phương tiện chiến tranh. Tất cả các trang thiết bị, phương tiện chiến tranh và hệ thống sửa chữa, bảo hành trang thiết bị đi cùng đó đều được chuyển đến trong vòng một tháng. Vũ khí, trang thiết bị kỹ thuật đều trong trạng thái sẵn sàng chiến đấu và có thể đưa vào chiến đấu được ngay. Toàn bộ trang bị kỹ thuật, phương tiện chiến tranh được kiểm tra bởi các đoàn kiểm tra kỹ thuật nghiêm khắc nhất, để chuẩn bị đã điều động các chuyên gia, trong thực tế đã khai thác sử dụng triệt để các trang thiết bị đó và có kinh nghiệm sâu sắc về khai thác sử dụng.
Nhằm tạo áp lực quân sự lên Trung Quốc do những hành động gây chiến chống lại Việt Nam, Ban chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Liên Xô quyết định, trên tất cả các quân khu vùng biên giới phía Đông, trên lãnh thổ Mông Cổ và trên biển Thái bình dương tiến hành cuộc diễn tập hiệp đồng quân binh chủng và diễn tập hải quân có sử dụng đạn thật.
Trong cuộc diễn tập lớn nhất trong lịch sử quân sự có sử dụng lực lượng của 20 sư đoàn binh chủng hợp thành và không quân. Quân số tham gia diễn tập lên đến 200 nghìn quân nhân, 2600 xe tăng, 900 máy bay và 80 chiến hạm. Cuộc diễn tập bắt đầu từ thời điểm động viên lực lượng và đưa các đơn vị thường trực chiến đấu từ thường xuyên lên toàn bộ. Từ lực lượng dự bị động viên điều động 52 nghìn quân nhân dự bị động viên hạng 1, động viên từ các cơ sở thuộc ngành Nông nghiệp hơn 5 nghìn xe ô tô các loại.
Những đợt diễn tập lớn nhất được thực hiện tại Mông Cổ, trong diễn tập có sự tham gia của 6 sư đoàn BBCG và Tăng thiết giáp, 3 trong số các đơn vị được điều động từ Siberia và Zabaikalia. Ngoài ra trên lãnh thổ Mông Cổ tham gia diễn tập có 2 lữ đoàn, 3 sư đoàn không quân chiến trường, các đơn vị và phân đội đặc chủng tăng cường.
Trên những khu vực biên giới với Trung Quốc, các đơn vị phòng thủ biên giới triển khai phác thảo các kế hoạch tổ chức phòng ngự, đánh chặn các đòn tấn công xâm phạm khu vực biên giới, kế hoạch phản kích các đòn tấn công và kế hoạch phản công.
Trên các vùng biển phía Đông và Nam Trung Quốc có gần 50 chiến hạm của hạm đội Thái Bình dương, trong đó có 6 tầu ngầm, tiến hành các hoạt động sẵn sàng chiến đấu và đồng loạt triển khai diễn tập các hoạt động tác chiến nhằm tiêu diệt lực lượng hải quân đối phương. Riêng vùng biển Primorie tiến hành diễn tập đổ bộ đường biển.
Như vậy, có thể thấy Liên bang Xô Viết đã thực hiện sứ mệnh cao cả của mình, bằng sự giúp đỡ của tinh thần đồng chí, tăng cường sức mạnh quân sự cho quân đội nhân dân Việt Nam bằng các giải pháp cả về mặt chính trị và quân sự, cùng với sự chiến đấu anh dũng, ngoan cường của quân và dân Việt Nam đã buộc Trung Quốc sớm cút khỏi Việt Nam.
