1. Äinh Thị Vân – NgÆ°á»i vẽ bản đồ phòng ngá»± Nam vÄ© tuyến 17
Äinh Thị Vân là 1 trong những ngÆ°á»i có công rất lá»›n trong việc phát triển hệ thống tình báo của Việt Nam.
LÆ°á»›i tình báo do bà xây dá»±ng đã cung cấp cho quân ta nhiá»u tin tức có giá trị góp phần và o chiến công chung của ngà nh tình báo, mặc dù bà chÆ°a má»™t ngà y há»c qua nghiệp vụ Ä‘iệp viên. Má»™t trong những thà nh tÃch đáng kể là điá»u tra tỉ mỉ hệ thống phòng ngá»± của quân Ä‘á»™i Sà i Gòn ở Nam vÄ© tuyến 17 trong giai Ä‘oạn 1959 – 1960.
Thá»i Ä‘iểm nà y, ta bắt đầu mở Ä‘Æ°á»ng TrÆ°á»ng SÆ¡n và o Nam, rất cần những thông tin vá» sá»± bố phòng của quân Ä‘á»™i Sà i Gòn ở nam vÄ© tuyến 17. Ngoà i ra, còn cần tìm hiểu xem đối phÆ°Æ¡ng đã biết những gì vá» việc quân ta xuất hiện ở Hạ Là o. Nhiệm vụ đó được cấp trên giao cho Äinh Thị Vân.
Ngoà i vụ trên, Äinh Thị Vân cùng vá»›i mạng lÆ°á»›i của mình còn láºp nhiá»u chiến công khác. Chẳng hạn thông tin kịp thá»i vá» việc Mỹ sẽ đổ quân và o Nam Việt Nam sau khi chiến lược chiến tranh đặc biệt thất bại hay biết trÆ°á»›c được kế hoạch của cuá»™c hà nh quân Junction City (Gian-XÆ¡n-Xi-Ty) giúp quân ta chủ Ä‘á»™ng đối phó là m thất bại âm mÆ°u của chúng.
Không kể đến bà còn là ngÆ°á»i đã dẫn dắt nhiá»u thế hệ tình báo cÅ©ng nhÆ° lá»±c lượng không quân Việt Nam.
2. Phạm Xuân Ẩn – “Ký giả số 1 Việt Nam”
Phạm Xuân Ẩn (1927- 2006 ) tham gia hoạt Ä‘á»™ng cách mạng từ đầu tháºp niên 1950.
Năm 1953, ông được kết nạp Äảng và được giao nhiệm vụ hoạt Ä‘á»™ng Ä‘iệp báo. Nhằm tạo vá» bá»c tốt hÆ¡n để có thể thâm nháºp sâu hÆ¡n và o giá»›i chức chÃnh quyá»n và quân Ä‘á»™i Sà i Gòn, năm 1957, ông được cấp trên bố trà sang Mỹ há»c ngà nh báo chÃ.
Năm 1959, Phạm Xuân Ẩn vá» nÆ°á»›c, là m việc cho hãng tin Reuters và sau đó là tạp chà Time, New York Herald Tribune của Mỹ. Vá»›i kiến thức uyên bác, hiểu biết rá»™ng, cÆ°Æ¡ng trá»±c và tà i năng giao tiếp, ngoại giao khác biệt, Ä‘á»™c đáo theo kiểu lãng tá», hà o hoa ngang tà ng, “chá»i thá» nhÆ° bắp rangâ€, xuất hiện vá»›i phong cách thượng lÆ°u, thừa hưởng văn hóa được Ä‘Ã o tạo chÃnh quy từ Mỹ, ông đã thâm nháºp và là bạn tri ká»· vá»›i các tÆ°á»›ng lÄ©nh, trùm an ninh máºt vụ cả Mỹ và Sà i Gòn, giá»›i báo chà cÅ©ng nhÆ° các chÃnh khách chóp bu của chÃnh quyá»n Sà i Gòn để khai thác thông tin tuyệt máºt mang tầm chiến lược cho cuá»™c đối đầu của Miá»n Bắc Việt Nam vá»›i Mỹ và chÃnh quyá»n Sà i Gòn.
Ông có công rất lá»›n trong việc bảo vệ những cán bá»™ Cá»™ng sản tránh việc bị Mỹ phát hiện cÅ©ng nhÆ° cung cấp những tin tình báo quan trá»ng cho quân ta. Äiểm khiến ông tháºt sá»± khác biệt so vá»›i những tình báo khác là dù từng được mệnh danh là “Ký giả chống cá»™ng số 1 Việt Nam” nhÆ°ng tháºt sá»± hoà n toà n không có bà i báo nà o của ông mang tÆ° tưởng nà y và cÅ©ng không có bất kỳ bà i báo nà o chống Mỹ và là m tổn hại cho 2 tá» báo nổi tiếng ông từng là m Time và New York Herald Tribune.
3. Phạm Ngá»c Thảo – “Nhà tình báo cô Ä‘á»™c”
Äại tá Phạm Ngá»c Thảo sinh năm 1922 taÌ£i SaÌ€i GoÌ€n, nguyên quaÌn ở tỉnh BêÌn Tre. Ông xuâÌt thân trong một gia Ä‘iÌ€nh Ä‘iền chủ coÌ quôÌc tiÌ£ch PhaÌp. TôÌt nghiệp trung hoÌ£c Công giaÌo Taberd ở SaÌ€i GoÌ€n vaÌ€ coÌ theo hoÌ£c ngaÌ€nh công chiÌnh.
Sau năm 1945 theo khaÌng chiêÌn chôÌng PhaÌp. Sau hiệp Ä‘iÌ£nh GeneÌ€ve, ông daÌ£y hoÌ£c ở SaÌ€i GoÌ€n, Vĩnh Long vaÌ€ nhÆ¡Ì€ Ngô ÄiÌ€nh ThuÌ£c giÆ¡Ìi thiệu vÆ¡Ìi Tổng thôÌng Diệm.
Giữ caÌc chÆ°Ìc vuÌ£ trong chiÌnh quyền SaÌ€i GoÌ€n: Tỉnh Ä‘oaÌ€n trưởng Bảo an Vĩnh Long, Chỉ huy trưởng Bảo an BiÌ€nh DÆ°Æ¡ng, Tỉnh trưởng tỉnh KiêÌn HoÌ€a (BêÌn Tre).
Khác vá»›i VÅ© Ngá»c Nhạ và Phạm Xuân Ẩn, Phạm Ngá»c Thảo là ngÆ°á»i duy nhất có thể tác Ä‘á»™ng trá»±c tiếp đến chÃnh quyá»n Sà i Gòn. Là sỹ quan cao cấp trong quân Ä‘á»™i VNCH lại có lá»±c lượng trong tay, ông chÃnh là ngÆ°á»i đã trá»±c tiếp đạo diá»…n và tham gia chỉ đạo hà ng loạt vụ đảo chÃnh là m rung chuyển ná»n chÃnh trị miá»n Nam những năm 1964 – 1965, gây mất ổn định nghiêm trá»ng chế Ä‘á»™ Sà i Gòn, tạo Ä‘iá»u kiện thuáºn lợi cho cách mạng miá»n Nam. Nếu cuá»™c đảo chÃnh vá»›i Lâm Văn Phát gạt Nguyá»…n Khánh năm 1964 thà nh công, Phạm Ngá»c Thảo trở thà nh thủ tÆ°á»›ng VNCH thì lịch sá» có thể đã có những thay đổi lá»›n.
Khác vá»›i VÅ© Ngá»c Nhạ và Phạm Xuân Ẩn, Phạm Ngá»c Thảo là nhà tình báo hoạt Ä‘á»™ng Ä‘Æ¡n tuyến, không há» có đồng Ä‘á»™i trá»±c tiếp há»— trợ mà chỉ chịu sá»± chỉ đạo vá» chiến lược của Bác Hồ và Lê Duẩn. Ông không là m công tác Ä‘Æ°a tin Ä‘Æ¡n thuần mà lá»›n hÆ¡n là được giao nhiệm vụ “thay đổi chế Ä‘á»™ tại miá»n Nam” (tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° mục tiêu regime change của Mỹ tại I-rắc, nhÆ°ng nếu nhÆ° Mỹ phải dùng đến hà ng chục vạn quân thì ta chỉ dùng 1 mình Phạm Ngá»c Thảo và ở chừng má»±c nà o đấy đã thà nh công). Sá»± nguy hiểm của Phạm Ngá»c Thảo đối vá»›i tồn vong của chế Ä‘á»™ miá»n Nam lý giải tại sao chÃnh quyá»n Thiệu – Kỳ phải quyết bằng má»i giá thủ tiêu ông.
Ông là má»™t con ngÆ°á»i cá»±c kỳ dÅ©ng cảm và tà i năng. Mỹ đã từng chá»n ông để Ä‘Ã o tạo trở thà nh Tổng thống tÆ°Æ¡ng lai của VNCH, đến khi nguy hiểm đã cáºn ká» dù đồng chà Võ Văn Kiệt khuyên ông có thể ra căn cứ nhÆ°ng ông vẫn quyết tâm ở lại để tổ chức vụ đảo chÃnh cuối cùng. Việc lá»›n không thà nh, bị bắt và tra tấn dã man nhÆ°ng Phạm Ngá»c Thảo vẫn không để lá»™ tung tÃch của mình. Cho đến lúc hy sinh, không ai biết ông là má»™t chiến sỹ tình báo cá»™ng sản.
4. VÅ© Ngá»c Nhạ – NgÆ°á»i xây dá»±ng cụm tình báo chiến lược A22
VÅ© Ngá»c Nhạ (bà danh Hai Long) sinh năm 1928 tại xã VÅ© Há»™i, huyện VÅ© ThÆ°, tỉnh Thái Bình. Trong kháng chiến chống thá»±c dân Pháp, ông tham gia chiến đấu chống Pháp ở Hà Ná»™i (mùa Äông 1946). Ông chÃnh thức kết nạp và o Äảng Cá»™ng sản Äông DÆ°Æ¡ng năm 1947.
Sau đó, ông trở vá» Thái Bình là m công tác dân váºn trong chÃnh quyá»n kháng chiến địa phÆ°Æ¡ng. Năm 1953, ông được tuyển chá»n tham gia và o cÆ¡ quan tình báo quân sá»±. Năm 1954, vá»›i vá» bá»c má»›i mà tổ chức tạo cho, ông Ä‘Æ°a vợ con xuống tà u Pháp di cÆ° và o Nam bắt đầu giai Ä‘oạn hoạt Ä‘á»™ng má»›i.
Ở miá»n nam, ông đã xây dá»±ng cụm tình báo chiến lược A22 vá»›i nhiá»u Ä‘iệp viên “chui sâu, leo cao†nắm giữ vị trà quan trá»ng trong chÃnh quyá»n VNCH. Nhá» váºy, ông và đồng Ä‘á»™i đã cung cấp những thông tin, tà i liệu quan trá»ng góp phần và o chiến thắng của quân dân ta trong kháng chiến chống Mỹ cứu nÆ°á»›c.
Tuy tổ chức chặt chẽ, nhÆ°ng cụm A22 bị địch phát giác và bắt giam năm 1969. Chúng đã Ä‘Ã y ông cùng nhiá»u đồng chà khác ra Côn Äảo. Sau hiệp định Paris 1973, ông được trao trả. Ông vẫn tiếp tục hoạt Ä‘á»™ng tÃch cá»±c cho tá»›i ngà y đất nÆ°á»›c hoà n toà n giải phóng (30/4/1975).
Năm 1988, ông được Nhà nÆ°á»›c phong hà m Thiếu tÆ°á»›ng. Ngà y 7/8/2002, Thiếu tÆ°á»›ng VÅ© Ngá»c Nhạ qua Ä‘á»i ở TP HCM, hưởng thá» 75 tuổi. Vá»›i những chiến công xuất sắc, ông đã được Äảng và Nhà nÆ°á»›c phong tặng nhiá»u huân huy chÆ°Æ¡ng cao quý. Cụm A22 được tặng danh hiệu Anh hùng lá»±c lượng vÅ© trang nhân dân.
5. Hoà ng Minh Äạo – Cha đẻ của ngà nh tình báo Việt Nam
Tên tuổi và sá»± nghiệp của Äà o Phúc Lá»™c vá»›i bà danh Hoà ng Minh Äạo, Năm Thu gắn liá»n vá»›i sá»± ra Ä‘á»i của ngà nh Tình báo quân sá»±. Ông chÃnh là ngÆ°á»i đầu tiên xây dá»±ng ná»n móng cho sá»± thà nh láºp của ngà nh. Ngay khi Cách mạng tháng Tám thà nh công, Hoà ng Minh Äạo nháºn lệnh vá» Hà Ná»™i. Ngà y 25/10/1945, Äại tÆ°á»›ng Võ Nguyên Giáp và Tổng Tham mÆ°u trưởng Hoà ng Văn Thái đã tuyên bố thà nh láºp Phòng Tình báo Bá»™ Tổng Tham mÆ°u. Hoà ng Minh Äạo được phân công là Trưởng phòng. Äồng thá»i, ông cÅ©ng là má»™t trong những nhân váºt chủ yếu sáng láºp ra Ban địch tình Xứ ủy và ngà nh Binh váºn và o thá»i Ä‘iểm gay go ác liệt nhất của cuá»™c chiến đấu chống xâm lược Mỹ (1954 – 1955), trở thà nh má»™t trong những mÅ©i giáp công lợi hại của Cách mạng miá»n Nam. Ông đã từng giữ chức ủy viên thÆ°á»ng vụ Khu ủy Sà i Gòn Gia Äịnh; Bà thÆ° kiêm ChÃnh ủy Phân khu 5; Bà thÆ° Phân khu 1 Khu Sà i Gòn Gia Äịnh và ChÃnh ủy lá»±c lượng biệt Ä‘á»™ng Sà i Gòn.
Ông hy sinh và o má»™t ngà y mùa đông năm 1969 vì trúng phục kÃch của kẻ địch bên dòng sông Và m Cá» Äông. Vì lý do an ninh, tin ông hy sinh được giấu kÃn suốt má»™t thá»i gian dà i, khiến cho gia đình, ngÆ°á»i thân của ông Ä‘au đáu tìm kiếm. Trong suốt 30 năm đó, ông đã bị ná»—i oan kẻ phản quốc.
Công lao của vị tÆ°á»›ng tà i năng là điá»u không thể phủ nháºn. Song, phải đến ngà y 8/4/1998, tại Hà Ná»™i, Bá»™ Quốc phòng má»›i tổ chức lá»… truy tặng Huân chÆ°Æ¡ng Hồ Chà Minh và truy tặng danh hiệu Anh hùng Lá»±c lượng vÅ© trang Nhân dân cho Liệt sÄ© Äà o Phúc Lá»™c./.