1. Äinh Thị Vân – Ngưá»i vẽ bản đồ phòng ngá»± Nam vÄ© tuyến 17
Äinh Thị Vân là 1 trong những ngưá»i có công rất lá»›n trong việc phát triển hệ thống tình báo cá»§a Việt Nam.
Lưới tình báo do bà xây dá»±ng đã cung cấp cho quân ta nhiá»u tin tức có giá trị góp phần và o chiến công chung cá»§a ngà nh tình báo, mặc dù bà chưa má»™t ngà y há»c qua nghiệp vụ Ä‘iệp viên. Má»™t trong những thà nh tÃch đáng kể là điá»u tra tỉ mỉ hệ thống phòng ngá»± cá»§a quân đội Sà i Gòn ở Nam vÄ© tuyến 17 trong giai Ä‘oạn 1959 – 1960.
Thá»i Ä‘iểm nà y, ta bắt đầu mở đưá»ng Trưá»ng SÆ¡n và o Nam, rất cần những thông tin vá» sá»± bố phòng cá»§a quân đội Sà i Gòn ở nam vÄ© tuyến 17. Ngoà i ra, còn cần tìm hiểu xem đối phương đã biết những gì vá» việc quân ta xuất hiện ở Hạ Là o. Nhiệm vụ đó được cấp trên giao cho Äinh Thị Vân.
Ngoà i vụ trên, Äinh Thị Vân cùng vá»›i mạng lưới cá»§a mình còn láºp nhiá»u chiến công khác. Chẳng hạn thông tin kịp thá»i vá» việc Mỹ sẽ đổ quân và o Nam Việt Nam sau khi chiến lược chiến tranh đặc biệt thất bại hay biết trước được kế hoạch cá»§a cuá»™c hà nh quân Junction City (Gian-XÆ¡n-Xi-Ty) giúp quân ta chá»§ động đối phó là m thất bại âm mưu cá»§a chúng.
Không kể đến bà còn là ngưá»i đã dẫn dắt nhiá»u thế hệ tình báo cÅ©ng như lá»±c lượng không quân Việt Nam.
2. Phạm Xuân Ẩn – “Ký giả số 1 Việt Nam”
Phạm Xuân Ẩn (1927- 2006 ) tham gia hoạt động cách mạng từ đầu tháºp niên 1950.
Năm 1953, ông được kết nạp Äảng và được giao nhiệm vụ hoạt động Ä‘iệp báo. Nhằm tạo vá» bá»c tốt hÆ¡n để có thể thâm nháºp sâu hÆ¡n và o giá»›i chức chÃnh quyá»n và quân đội Sà i Gòn, năm 1957, ông được cấp trên bố trà sang Mỹ há»c ngà nh báo chÃ.
Năm 1959, Phạm Xuân Ẩn vá» nước, là m việc cho hãng tin Reuters và sau đó là tạp chà Time, New York Herald Tribune cá»§a Mỹ. Vá»›i kiến thức uyên bác, hiểu biết rá»™ng, cương trá»±c và tà i năng giao tiếp, ngoại giao khác biệt, độc đáo theo kiểu lãng tá», hà o hoa ngang tà ng, “chá»i thá» như bắp rangâ€, xuất hiện vá»›i phong cách thượng lưu, thừa hưởng văn hóa được đà o tạo chÃnh quy từ Mỹ, ông đã thâm nháºp và là bạn tri ká»· vá»›i các tướng lÄ©nh, trùm an ninh máºt vụ cả Mỹ và Sà i Gòn, giá»›i báo chà cÅ©ng như các chÃnh khách chóp bu cá»§a chÃnh quyá»n Sà i Gòn để khai thác thông tin tuyệt máºt mang tầm chiến lược cho cuá»™c đối đầu cá»§a Miá»n Bắc Việt Nam vá»›i Mỹ và chÃnh quyá»n Sà i Gòn.
Ông có công rất lá»›n trong việc bảo vệ những cán bá»™ Cá»™ng sản tránh việc bị Mỹ phát hiện cÅ©ng như cung cấp những tin tình báo quan trá»ng cho quân ta. Äiểm khiến ông tháºt sá»± khác biệt so vá»›i những tình báo khác là dù từng được mệnh danh là “Ký giả chống cá»™ng số 1 Việt Nam” nhưng tháºt sá»± hoà n toà n không có bà i báo nà o cá»§a ông mang tư tưởng nà y và cÅ©ng không có bất kỳ bà i báo nà o chống Mỹ và là m tổn hại cho 2 tá» báo nổi tiếng ông từng là m Time và New York Herald Tribune.
3. Phạm Ngá»c Thảo – “Nhà tình báo cô độc”
Äại tá Phạm Ngá»c Thảo sinh năm 1922 taÌ£i SaÌ€i GoÌ€n, nguyên quaÌn ở tỉnh BêÌn Tre. Ông xuâÌt thân trong một gia Ä‘iÌ€nh Ä‘iền chủ coÌ quôÌc tiÌ£ch PhaÌp. TôÌt nghiệp trung hoÌ£c Công giaÌo Taberd ở SaÌ€i GoÌ€n vaÌ€ coÌ theo hoÌ£c ngaÌ€nh công chiÌnh.
Sau năm 1945 theo khaÌng chiêÌn chôÌng PhaÌp. Sau hiệp Ä‘iÌ£nh GeneÌ€ve, ông daÌ£y hoÌ£c ở SaÌ€i GoÌ€n, Vĩnh Long vaÌ€ nhờ Ngô ÄiÌ€nh ThuÌ£c giÆ¡Ìi thiệu vÆ¡Ìi Tổng thôÌng Diệm.
Giữ caÌc chưÌc vuÌ£ trong chiÌnh quyền SaÌ€i GoÌ€n: Tỉnh Ä‘oaÌ€n trưởng Bảo an Vĩnh Long, Chỉ huy trưởng Bảo an BiÌ€nh Dương, Tỉnh trưởng tỉnh KiêÌn HoÌ€a (BêÌn Tre).
Khác vá»›i VÅ© Ngá»c Nhạ và Phạm Xuân Ẩn, Phạm Ngá»c Thảo là ngưá»i duy nhất có thể tác động trá»±c tiếp đến chÃnh quyá»n Sà i Gòn. Là sỹ quan cao cấp trong quân đội VNCH lại có lá»±c lượng trong tay, ông chÃnh là ngưá»i đã trá»±c tiếp đạo diá»…n và tham gia chỉ đạo hà ng loạt vụ đảo chÃnh là m rung chuyển ná»n chÃnh trị miá»n Nam những năm 1964 – 1965, gây mất ổn định nghiêm trá»ng chế độ Sà i Gòn, tạo Ä‘iá»u kiện thuáºn lợi cho cách mạng miá»n Nam. Nếu cuá»™c đảo chÃnh vá»›i Lâm Văn Phát gạt Nguyá»…n Khánh năm 1964 thà nh công, Phạm Ngá»c Thảo trở thà nh thá»§ tướng VNCH thì lịch sá» có thể đã có những thay đổi lá»›n.
Khác vá»›i VÅ© Ngá»c Nhạ và Phạm Xuân Ẩn, Phạm Ngá»c Thảo là nhà tình báo hoạt động đơn tuyến, không há» có đồng đội trá»±c tiếp há»— trợ mà chỉ chịu sá»± chỉ đạo vá» chiến lược cá»§a Bác Hồ và Lê Duẩn. Ông không là m công tác đưa tin đơn thuần mà lá»›n hÆ¡n là được giao nhiệm vụ “thay đổi chế độ tại miá»n Nam” (tương tá»± như mục tiêu regime change cá»§a Mỹ tại I-rắc, nhưng nếu như Mỹ phải dùng đến hà ng chục vạn quân thì ta chỉ dùng 1 mình Phạm Ngá»c Thảo và ở chừng má»±c nà o đấy đã thà nh công). Sá»± nguy hiểm cá»§a Phạm Ngá»c Thảo đối vá»›i tồn vong cá»§a chế độ miá»n Nam lý giải tại sao chÃnh quyá»n Thiệu – Kỳ phải quyết bằng má»i giá thá»§ tiêu ông.
Ông là má»™t con ngưá»i cá»±c kỳ dÅ©ng cảm và tà i năng. Mỹ đã từng chá»n ông để đà o tạo trở thà nh Tổng thống tương lai cá»§a VNCH, đến khi nguy hiểm đã cáºn ká» dù đồng chà Võ Văn Kiệt khuyên ông có thể ra căn cứ nhưng ông vẫn quyết tâm ở lại để tổ chức vụ đảo chÃnh cuối cùng. Việc lá»›n không thà nh, bị bắt và tra tấn dã man nhưng Phạm Ngá»c Thảo vẫn không để lá»™ tung tÃch cá»§a mình. Cho đến lúc hy sinh, không ai biết ông là má»™t chiến sỹ tình báo cá»™ng sản.
4. VÅ© Ngá»c Nhạ – Ngưá»i xây dá»±ng cụm tình báo chiến lược A22
VÅ© Ngá»c Nhạ (bà danh Hai Long) sinh năm 1928 tại xã VÅ© Há»™i, huyện VÅ© Thư, tỉnh Thái Bình. Trong kháng chiến chống thá»±c dân Pháp, ông tham gia chiến đấu chống Pháp ở Hà Ná»™i (mùa Äông 1946). Ông chÃnh thức kết nạp và o Äảng Cá»™ng sản Äông Dương năm 1947.
Sau đó, ông trở vá» Thái Bình là m công tác dân váºn trong chÃnh quyá»n kháng chiến địa phương. Năm 1953, ông được tuyển chá»n tham gia và o cÆ¡ quan tình báo quân sá»±. Năm 1954, vá»›i vá» bá»c má»›i mà tổ chức tạo cho, ông đưa vợ con xuống tà u Pháp di cư và o Nam bắt đầu giai Ä‘oạn hoạt động má»›i.
Ở miá»n nam, ông đã xây dá»±ng cụm tình báo chiến lược A22 vá»›i nhiá»u Ä‘iệp viên “chui sâu, leo cao†nắm giữ vị trà quan trá»ng trong chÃnh quyá»n VNCH. Nhá» váºy, ông và đồng đội đã cung cấp những thông tin, tà i liệu quan trá»ng góp phần và o chiến thắng cá»§a quân dân ta trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Tuy tổ chức chặt chẽ, nhưng cụm A22 bị địch phát giác và bắt giam năm 1969. Chúng đã đà y ông cùng nhiá»u đồng chà khác ra Côn Äảo. Sau hiệp định Paris 1973, ông được trao trả. Ông vẫn tiếp tục hoạt động tÃch cá»±c cho tá»›i ngà y đất nước hoà n toà n giải phóng (30/4/1975).
Năm 1988, ông được Nhà nước phong hà m Thiếu tướng. Ngà y 7/8/2002, Thiếu tướng VÅ© Ngá»c Nhạ qua Ä‘á»i ở TP HCM, hưởng thá» 75 tuổi. Vá»›i những chiến công xuất sắc, ông đã được Äảng và Nhà nước phong tặng nhiá»u huân huy chương cao quý. Cụm A22 được tặng danh hiệu Anh hùng lá»±c lượng vÅ© trang nhân dân.
5. Hoà ng Minh Äạo – Cha đẻ cá»§a ngà nh tình báo Việt Nam
Tên tuổi và sá»± nghiệp cá»§a Äà o Phúc Lá»™c vá»›i bà danh Hoà ng Minh Äạo, Năm Thu gắn liá»n vá»›i sá»± ra Ä‘á»i cá»§a ngà nh Tình báo quân sá»±. Ông chÃnh là ngưá»i đầu tiên xây dá»±ng ná»n móng cho sá»± thà nh láºp cá»§a ngà nh. Ngay khi Cách mạng tháng Tám thà nh công, Hoà ng Minh Äạo nháºn lệnh vá» Hà Ná»™i. Ngà y 25/10/1945, Äại tướng Võ Nguyên Giáp và Tổng Tham mưu trưởng Hoà ng Văn Thái đã tuyên bố thà nh láºp Phòng Tình báo Bá»™ Tổng Tham mưu. Hoà ng Minh Äạo được phân công là Trưởng phòng. Äồng thá»i, ông cÅ©ng là má»™t trong những nhân váºt chá»§ yếu sáng láºp ra Ban địch tình Xứ á»§y và ngà nh Binh váºn và o thá»i Ä‘iểm gay go ác liệt nhất cá»§a cuá»™c chiến đấu chống xâm lược Mỹ (1954 – 1955), trở thà nh má»™t trong những mÅ©i giáp công lợi hại cá»§a Cách mạng miá»n Nam. Ông đã từng giữ chức á»§y viên thưá»ng vụ Khu á»§y Sà i Gòn Gia Äịnh; Bà thư kiêm ChÃnh á»§y Phân khu 5; Bà thư Phân khu 1 Khu Sà i Gòn Gia Äịnh và ChÃnh á»§y lá»±c lượng biệt động Sà i Gòn.
Ông hy sinh và o má»™t ngà y mùa đông năm 1969 vì trúng phục kÃch cá»§a kẻ địch bên dòng sông Và m Cá» Äông. Vì lý do an ninh, tin ông hy sinh được giấu kÃn suốt má»™t thá»i gian dà i, khiến cho gia đình, ngưá»i thân cá»§a ông Ä‘au đáu tìm kiếm. Trong suốt 30 năm đó, ông đã bị ná»—i oan kẻ phản quốc.
Công lao cá»§a vị tướng tà i năng là điá»u không thể phá»§ nháºn. Song, phải đến ngà y 8/4/1998, tại Hà Ná»™i, Bá»™ Quốc phòng má»›i tổ chức lá»… truy tặng Huân chương Hồ Chà Minh và truy tặng danh hiệu Anh hùng Lá»±c lượng vÅ© trang Nhân dân cho Liệt sÄ© Äà o Phúc Lá»™c./.