Ngà y 19/5/1959, Bá»™ ChÃnh trị và Quân á»§y Trung ương quyết định tổ chức tuyến giao liên váºn tải quân sá»± dá»c Trưá»ng SÆ¡n, mang tên gá»i đưá»ng Hồ Chà Minh. Vá»›i phương châm mở đưá»ng phải xuyên sÆ¡n mà đi, cứ đỉnh núi mà soi tuyến, và không được trùng vá»›i các lối mòn cÅ©, tổ chức là m nhiá»u trạm, các trạm không biết địa Ä‘iểm cá»§a nhau…
Nhiệm vụ cá»§a con đưá»ng nà y là váºn chuyển hà ng quân sá»± chi viện cho miá»n Nam, tổ chức đưa, đón cán bá»™, bá»™ đội, chuyển công văn, tà i liệu từ Bắc và o Nam và từ Nam ra Bắc. Äiểm xuất phát tại Thị trấn Lạt, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An, được đánh dấu bằng cá»™t mốc số 0.
Khi cuá»™c kháng chiến chống đế quốc Mỹ Ä‘i và o giai Ä‘oạn quyết định và để chuẩn bị cho chiến dịch Hồ Chà Minh, giải phóng hoà n toà n miá»n Nam, thống nhất đất nước, ngà y 27/11/1972, cán bá»™ chiến sÄ© Äoà n 559 khởi công xây dá»±ng tuyến đưá»ng váºn tải bằng xe cÆ¡ giá»›i từ Thị trấn Lạt, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An, nối đến táºn Lá»™c Ninh, tỉnh Bình Phước. Từ đó, Thị trấn Lạt trở thà nh nÆ¡i táºp kết để cán bá»™ chiến sỹ và háºu cần, vÅ© khà chuẩn bị và o miá»n Nam.
Trước đây, Thị trấn Lạt nằm giữa vùng núi rừng hoang vu, những hố bom do chiến tranh để lại. Vá»›i 3 ngả đưá»ng: Má»™t ngả nối vá»›i đưá»ng 15B chạy ra phÃa Bắc, má»™t ngả là đưá»ng 15A chạy vá» Äô Lương, Nam Äà n, thà nh phố Vinh… ngả còn lại chÃnh là con đưá»ng váºn tải cÆ¡ giá»›i chiến lược chạy và o miá»n Nam để tiếp viện lương thá»±c, đạn dược cho miá»n Nam ruá»™t thịt.
Quy mô lúc đầu chỉ là má»™t tiểu Ä‘oà n vá»›i hÆ¡n 500 cán bá»™ chiến sỹ nhưng vá»›i sá»± giúp sức cá»§a hà ng vạn công binh, thà nh niên xung phong, nhân dân thuá»™c các huyện cá»§a tỉnh Nghệ TÄ©nh, đã đà o hà ng ngà n khối đất đá, khôi phục hà ng chục cầu cống, xây dá»±ng tuyên đưá»ng vừa an toà n, bà máºt và o miá»n Nam. Hà ng chục sư Ä‘oà n chá»§ lá»±c cùng hà ng triệu tấn hà ng đã được táºp kết ở Thị trấn Lạt trước khi và o chiến trưá»ng miá»n Nam.Các cán bá»™, chiến sÄ© Äoà n 559 đã mở đưá»ng trong Ä‘iá»u kiện vô cùng gian khổ, nặng nhá»c, vượt qua nhiá»u đèo cao, núi sâu, đưá»ng trÆ¡n, đá tai mèo nhá»n hoắt, rừng thiêng nước độc, rắn rết… ngưá»i Ä‘i trước cà i lá rừng trên lối Ä‘i, ngưá»i Ä‘i sau khá»a lấp lá lại như cÅ©. “Äi không dấu, nấu không khói, nói không tiếng†là điá»u mà má»—i cán bá»™, chiến sÄ© váºn tải phải chấp hà nh nghiêm ngặt.
TÃnh đến ngà y 30- 4–1975, hệ thống đưá»ng Hồ Chà Minh có tổng chiá»u dà i gần 20.000km, xuyên suốt 3 nước Việt Nam, Là o, Campuchia (Ä‘i qua 11 tỉnh cá»§a Việt Nam, 7 tỉnh cá»§a Là o và 4 tỉnh Campuchia) tạo nên thế tráºn cầu đưá»ng liên hoà nvững chắc vươn tá»›i các chiến trưá»ng miá»n Nam.
Kể từ ngà y thà nh láºp đến kết thúc chiến tranh, trên con đưá»ng huyá»n thoại nà y bá»™ đội Trưá»ng SÆ¡n đã váºn chuyển gần 455 triệu tấn vÅ© khÃ, lương thá»±c, đạn dược và gần 58 triệu tấn xăng dầu chi viện cho miá»n Nam… góp phần là m nên chiến thắng lịch sá» mùa xuân 1975 giải phóng miá»n Nam, thống nhất đất nước.
Trong suốt cuá»™c kháng chiến chống Mỹ cứu nước, con đưá»ng mang tên 559, đưá»ng Trưá»ng SÆ¡n, đưá»ng mòn Hồ Chà Minh gắn vá»›i biết bao huyá»n thoại diệu kỳ vá» má»—i cung đưá»ng, má»—i ngá»n núi, dòng sông và tuyệt vá»i hÆ¡n cả là tình yêu đất nước cá»§a những con ngưá»i dÅ©ng cảm. ChÃnh vì lẽ đó mà Trưá»ng SÆ¡n mãi mãi là bản anh hùng ca hà o hùng, bi tráng trong lòng dân tá»™c Việt Nam.
St