�ột quỵ mùa nắng nóng: Những dấu hiệu cần lưu ý

Bác sĩ chuyên khoa II Phạm Thị Ng�c Quyên, Khoa Thần kinh, Bệnh viện �ại h�c Y dược TP Hồ Chí Minh cho biết, đột quỵ hay còn g�i là tai biến mạch máu não sẽ xảy ra khi các yếu tố căn nguyên khiến cho dòng máu cung cấp lên não bị gián đoạn.

�ột quỵ tăng cao vào mùa nắng nóng

Bác sĩ Ng�c Quyên cho biết, có 2 nguyên nhân gây ra tình trạng đột quỵ, bao gồm: Mạch máu não bị tắc nghẽn khiến dòng máu không thể lưu thông lên não và nuôi dưỡng các tế bào não; Mạch máu não bị vỡ, khối máu tụ thoát ra kh�i lòng mạch và chèn ép, gây thiếu máu nuôi các nhu mô não.

Phần não bị thiếu máu sẽ bị thiếu dưỡng chất và hoại tử, từ đó gây mất chức năng của tế bào não. Những chức năng bị mất sẽ biểu hiện ra bên ngoài thông qua các triệu chứng.

Tình trạng Ä‘á»™t quỵ thÆ°á»�ng xuyên xảy ra vào mùa hè là do việc kiểm soát các yếu tố nguy cÆ¡ kém hÆ¡n so vá»›i các mùa khác. Các yếu tố nguy cÆ¡ này bao gồm: cao huyết áp, đái tháo Ä‘Æ°á»�ng, rối loạn lipid máu, hút thuốc lá, uống rượu,…

Ngoài ra, yếu tố nhiệt Ä‘á»™ thay đổi Ä‘á»™t ngá»™t cÅ©ng dá»… dẫn đến tình trạng tăng nhịp tim, tăng huyết áp, mất nÆ°á»›c do hoạt Ä‘á»™ng lâu dÆ°á»›i thá»�i tiết nắng nóng,… gây ra Ä‘á»™t quỵ, thiếu máu não ở những ngÆ°á»�i lá»›n tuổi và ngÆ°á»�i có bệnh lý ná»�n.

Nhận biết triệu chứng của đột quỵ

Theo bác sĩ Ng�c Quyên, các triệu chứng của đột quỵ được gói g�n trong từ “FAST�. F (Face): có nghĩa là mặt. Dấu hiệu cảnh báo sớm của đột quỵ sẽ được biểu hiện qua tình trạng mất cân xứng trên mặt của ngư�i bệnh, bao gồm: mặt bị lệch, cư�i lệch, khi ăn đồ ăn, thức uống bị rớt sang 1 bên miệng.

A (Arms): có nghĩa là cánh tay. A được hiểu là vận động 1 bên, khi cầm đồ một bên tay yếu hơn, dễ bị rơi đồ hơn. �ể kiểm tra, ngư�i bệnh có thể giơ 2 tay ra phía trước mặt để đánh giá xem lực tay có cân bằng hay không.

S (Speak): có nghĩa là ngôn ngữ nói. Nếu gi�ng nói ng�ng bất thư�ng, nói không rõ chữ, nói bị dính chữ thì đây có thể là dấu hiệu cảnh báo đột quỵ.

T (Time): có nghĩa là th�i gian. Khi ngư�i bệnh xuất hiện 1 trong 3 triệu chứng trên, ngư�i nhà cần hết sức cảnh giác và tranh thủ th�i gian đưa ngư�i bệnh đến bệnh viện sớm nhất có thể để tiến hành đi�u trị đột quỵ.

Làm thế nào để phân biệt đột quỵ với say nắng, bác sĩ Quyên cho biết, khác với đột quỵ, say nắng và sốc nhiệt sẽ có các triệu chứng khởi phát. Diễn tiến bệnh của say nắng và sốc nhiệt sẽ thay đổi theo cấp độ.

Khi mới bị say nắng hoặc sốc nhiệt, ngư�i bệnh sẽ có biểu hiện toàn thân như đ� bừng mặt, khát nước, đau đầu, chóng mặt.

Khi bị say nắng hoặc sốc nhiệt ở mức độ nặng, ngư�i bệnh mới có các triệu chứng gần giống với đột quỵ như lú lẫn, nói năng lẫn lộn. Ở giai đoạn muộn bệnh nhân sẽ có triệu chứng lơ mơ, hôn mê, co giật, tụt huyết áp.

Lúc này, ngư�i thân cần đưa bệnh nhân đến bệnh viện để sơ cứu kịp th�i do bệnh nhân bị sốc nhiệt và vẫn có thể tiếp tục mắc thêm đột quỵ nếu có sẵn các yếu tố nguy cơ.

Sơ cứu ngư�i đột quỵ đúng cách

Bác sĩ Quyên cho biết, biến chứng nặng nhất của đột quỵ đó là tử vong do vỡ mạch máu não hoặc kích cỡ các khối máu tụ quá lớn, nhồi máu não ác tính, tắc mạch máu lớn khiến tế bào não chết hoặc tế bào não bị phù.

Biến chứng ngưng tim, ngưng thở khi bệnh nhân bị tắc mạch máu ở các vị trí tr�ng yếu như đột quỵ ở thân não có trung tâm hô hấp, tuần hoàn.

Một biến chứng khác của đột quỵ là tàn phế, bệnh nhân bị liệt nửa ngư�i, liệt tứ chi hoặc khiếm khuyết vận động, đi lại khó khăn, không thể đi�u khiển phương tiện giao thông, hoặc không thể nói chuyện.

PGS, TS Mai Duy Tôn, Giám đốc Trung tâm �ột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, đi�u tối quan tr�ng khi phát hiện ngư�i thân có dấu hiệu đột quỵ là cần hành động nhanh để kịp đến viện trong gi� vàng.

“Tế bào não sẽ chết chỉ trong vài phút nếu không được cấp máu hoặc ô-xy. Ä�ối vá»›i Ä‘á»™t quỵ thiếu máu não, khi mạch máu lá»›n trong não bị tắc, cứ má»—i giây trôi qua có 32.000 tế bào não chết và cứ má»—i phút trôi qua sẽ có 1,9 triệu tế bào não bị chết. Cứ má»—i giá»� trôi qua, số tế bào não chết tÆ°Æ¡ng ứng mất Ä‘i 3,6 năm tuổi thá»� của ngÆ°á»�i bình thÆ°á»�ng (đó là trong trÆ°á»�ng hợp ngÆ°á»�i bệnh may mắn sống sót)”, bác sÄ© Tôn cho hay.

Th�i gian vàng trong đột quỵ thiếu máu não là 270 phút nếu sử dụng thuốc tiêu huyết khối làm tan cục máu đông hoặc trong 6-8 gi� lấy huyết khối cơ h�c trong trư�ng hợp tắc động mạch lớn trong não. Tuy nhiên, nếu ngư�i bệnh được đi�u trị càng sớm trong khoảng th�i gian này thì cơ hội phục hồi, ít để lại di chứng càng cao. Ngược lại, nếu đi�u trị càng muộn trong “cửa sổ th�i gian� này cơ hội phục hồi sẽ thấp đi.

Vì thế, khi phát hiện triệu chứng, ngư�i thân nên cho bệnh nhân nằm ở nơi an toàn, tránh những nơi có vật sắc nh�n khi bệnh nhân có biểu hiện co giật. Nên cho bệnh nhân nằm nghiêng để không nuốt ngược nước b�t hoặc đồ ăn vào trong phổi.

Tiến hành sơ cứu cho bệnh nhân trong lúc ch� xe cứu thương nếu bệnh nhân bị ngưng tim.

Mang theo thuốc mà ngư�i bệnh đang sử dụng và ghi nhớ mốc th�i gian khởi phát triệu chứng của ngư�i bệnh. Mốc th�i gian khởi phát triệu chứng là yếu tố quyết định để bác sĩ tiến hành đi�u trị cho bệnh nhân.

“Gia đình khi phát hiện triệu chứng bệnh nhân Ä‘á»™t quỵ, không nên mặc kệ cho bệnh nhân nằm nghỉ ngÆ¡i, chá»� cÆ¡ thể tá»± phục hồi, không nên cho bệnh nhân ăn hoặc uống và đặc biệt không nên cho bệnh nhân tá»± Ä‘iá»�u khiển phÆ°Æ¡ng tiện giao thông đến bệnh viện”, bác sÄ© Quyên nhấn mạnh.

�ể phòng tránh đột quỵ mùa nắng nóng, bác sĩ Quyên khuyến cáo, đối với những ngư�i có sẵn bệnh lý n�n, cần mang theo thuốc đi�u trị. Khi ra ngoài tr�i cần mắc các bộ đồ thông thoáng, đội mũ, dùng ô che nắng, uống bù nước.

�ối với những ngư�i trẻ, khi tham gia vào các hoạt động thể thao ngoài tr�i phải chú ý uống bù nước, tránh vận động mạnh vùng đầu cổ đột ngột gây tổn thương mạch máu vùng đầu cổ và không sử dụng chất kích thích làm huyết áp tăng v�t.

�ặc biệt, trong mùa nắng nóng, ngư�i dân cũng nên sử dụng đi�u hòa đúng cách, không nên chỉnh nhiệt độ quá thấp gây ra chênh lệch nhiệt độ quá lớn với bên ngoài.

TRẦN LAM