Mưu sinh theo mùa nước nổi v� muộn

�ầu tháng 11, vợ chồng ông Hồ Văn Thắng (48 tuổi, huyện Hồng Ngự) lên xuồng đi cuốn dớn (ngư cụ phổ biến ở mi�n Tây), kết thúc mùa đánh bắt sản vật theo con nước nổi. Lũ năm nay v� muộn, rằm tháng 8 âm lịch nước mới xăm xắp, th�i gian đánh bắt tôm cá ngắn hơn một tháng.

“Ä�a phần nÆ°á»›c mÆ°a, nÆ°á»›c hầm cá chứ nÆ°á»›c sông lên đồng chẳng bao nhiêu kéo theo cá, cua khan hiếm dần. Tui giăng 50 cái dá»›n, ngày kiếm quân bình chừng 30 kg cá các loại, bằng má»™t ná»­a so vá»›i các năm trÆ°á»›c”, ông Thắng kể.

Sáng nay, hai vợ chồng may mắn bắt được con cá trê khủng nặng 4 kg, còn lại chỉ chục kg cá mồi (cá nh� làm thức ăn cho cá nuôi), dăm kg cá rô, cá sặc, cá linh, chừng mư�i kg cua và một nhúm tép nh�. Cá trê h� chừa nấu lẩu chua đãi anh em làm ngh� cá xung quanh xem như tiệc chia tay hết mùa.

Số cá còn lại ông Thắng cân bán cho thÆ°Æ¡ng lái. Cá linh má»—i kg giá 30.000 đồng, cá rô, sặc, cua giá 20.000 đồng, tép giá 70.000 đồng, cá mồi 7.000 đồng. Tổng cá»™ng vợ chồng ông bán được hÆ¡n 300.000 đồng. “ThÆ°Æ¡ng lái tá»� má»� sáng vô cân cho kịp bữa chợ nên tui vá»›i ổng Ä‘i từ má»™t giá»� sáng. á»”ng đổ dá»›n mà cá ít quá, tui lá»±a cá mà buồn ngủ gục lên, gục xuống”, bà Khen – vợ ông Thắng cho biết.

HÆ¡n 20 năm ở miá»�n biên viá»…n làm nghá»� đánh bắt cá, ban đầu vợ chồng già chỉ quanh quẩn đồng nhà – xã ThÆ°á»�ng Thá»�i Tiá»�n. Thuở ấy, cá tôm bắt không hết, ngÆ° dân chỉ bắt cá lá»›n, cá nhá»� thả lại cho tiếp tục sinh sôi. Theo con nÆ°á»›c nhá»�, sản vật ít dần, ngÆ°á»�i đánh bắt lại nhiá»�u, 4 năm trÆ°á»›c há»� chống xuồng sang xã bạn cách 15 km buông lÆ°á»›i.

Từ hồi chuyển qua cánh đồng d�c kênh 17 cù lao Long Phú Thuận, vợ chồng ông Thắng cất chòi nh� che mưa nắng, trồng ít cây trứng cá ven đê. Cây nay đã lớn kh�i đầu ngư�i, bóng râm mát và che chắn gió mưa. Chòi giữa đồng không mông quạnh, h� sắm thêm quạt gió chạy bằng ắc quy, vài can đựng nước sạch để uống và nấu ăn. Trên chiếc sạp chừng 4 m2, chi�u chi�u mấy ngư dân tụm lại lai rai vài chung rượu đế. Ai có cá hùn cá, ngư�i hái rau, ngư�i trổ tài nấu nướng.

Hết mùa nÆ°á»›c nổi, ông Thắng dỡ chòi, thu gom ngÆ° cụ vá»� nhà tiếp tục xuống sông đặt 12 “cá»­a ngục” (tÆ°Æ¡ng tá»± dá»›n nhÆ°ng đặt nÆ¡i nÆ°á»›c sâu và cách bày lÆ°á»›i khác đôi chút). Vá»›i há»�, nghá»� “bà cậu” (đánh bắt theo con nÆ°á»›c) nhẹ nhàng hÆ¡n làm thuê, làm mÆ°á»›n, thu nhập không bằng lúc trÆ°á»›c song đủ nuôi 4 miệng ăn.

Không thâm niên trong nghá»� nhÆ° ông Thắng, 3 năm gần đây, khi nÆ°á»›c lên đồng, gió bấc thổi hiu hiu, ông Hồ Văn SÆ¡n xách vợt Ä‘i xúc trứng nÆ°á»›c – loài giáp xác li ti, màu vàng nhạt, dùng làm thức ăn cho cá giống. NgÆ° cụ được ông Ä‘á»±ng trong giá»� gồm cán vợt, vải mùng may thành túi dài 10 m, vợt nhá»� và xô Ä‘á»±ng trứng.

Sau khi ràng số ngư cụ lên xe, ông chạy men các con đê, cùng chi�u gió thổi rồi dùng vợt nh� vớt thử trứng nước nổi hay chưa. Ước lượng đủ để xúc, ông gắn ngư cụ rồi ùm xuống ruộng, đi d�c cánh đồng xúc loài sinh vật phù du. Nếu chủ ao nuôi cá giống muốn mua trứng sống, ông xúc vài mẻ chỉ tầm 30 phút; còn mua trứng chết, ông đi lâu hơn, chừng đôi ba tiếng, khi nào đủ mới lên b�.

“Buổi sáng trứng nÆ°á»›c nổi trên mặt nÆ°á»›c dá»… xúc hÆ¡n. TrÆ°a chiá»�u cÅ©ng có nhÆ°ng chúng chìm, ngÆ°á»�i xúc Ä‘i nÆ°á»›c sâu và lâu hÆ¡n”, ông SÆ¡n nói và cho biết bắt đầu Ä‘i từ 4h đến 7h thì vá»�. Ngày nào chủ ao đặt 100 kg trứng nÆ°á»›c, ông kiếm được 400.000 đồng.

Cách đó chừng 2 km, nhi�u ngư�i làm ngh� xúc lươn trầm mình trong nước hàng gi� li�n. H� dùng lưới cước may lại rồi mắc vào 3 thanh cây đóng hình tam giác. Không giống trứng nước nổi l�nh b�nh trên mặt ruộng, lươn phải làm mô cho chúng trú ngụ.

Ông Phạm Văn Ä�Æ°á»�ng, má»™t ngÆ°á»�i xúc lÆ°Æ¡n giải thích, khi nÆ°á»›c chá»›m lên đồng phải chất mô cao 0,5 m bằng xác thá»±c vật (rau muống, chuối, bèo) và rải ít thức ăn lên. Khi thá»±c vật mục tạo thành chá»— trú mát, trên mô có sẵn thức ăn nên lÆ°Æ¡n tụm lại. “Nghá»� xúc mô lÆ°Æ¡n kỵ xuyệt Ä‘iện. Mô nào bị xuyệt, lÆ°Æ¡n Ä‘i hết. Vịt lên quần làm Ä‘á»™ng mô, chúng cÅ©ng không ở”, ông Ä�Æ°á»�ng nói.

Quy luật bất thành văn của nghá»� “bà cậu”, ai muốn ra đồng bắt cá Ä‘á»�u được, không cát cứ, tranh chấp kể cả làm cùng ngÆ° cụ hoặc xung khắc vá»›i nhau. Ai đặt dá»›n đồng nào sẽ ở suốt chá»— đó, ngÆ°á»�i đến sau tá»± giác kiếm chá»— khác. “Chim trá»�i cá nÆ°á»›c mà, ai muốn bắt thì bắt”, ông Hồ Văn Thắng cho hay.

Khi nÆ°á»›c trên đồng rút hết, nhiá»�u ngÆ° dân chuyển sang làm thuê làm mÆ°á»›n hoặc tiếp tục xuống sông đánh bắt. Ai cÅ©ng hiểu má»™t Ä‘iá»�u, làm nghá»� này “khô ngÆ°á»�i thì tiá»�n trong túi cÅ©ng hết” nhÆ°ng chÆ°a tìm được nghá»� khác để xoay trở.

Ông Khương Lê Bình, Giám đốc �ài khí tượng thuỷ văn �ồng Tháp cho biết, tháng 9 và 10, mưa tăng v� diện và lượng nhưng vẫn thấp hơn 13% so trung bình những năm trước. Mực nước các nơi trong tỉnh chịu ảnh hưởng của thủy tri�u Biển �ông và lũ thượng nguồn, lên cao dần và đạt đỉnh cuối tháng 10 (nội đồng Tháp Mư�i) và đầu tháng 11 (khu vực phía Nam).

Theo ông Bình, nhìn chung má»±c nÆ°á»›c cao nhất năm nay tại Ä�ồng Tháp thấp hÆ¡n năm 2020 từ 0,1 đến 0,2 m, so vá»›i trung bình hàng năm thấp hÆ¡n 0,4 – 1,3 m. Cụ thể, ở đầu nguồn thấp hÆ¡n 1,3 m, khu vá»±c Tháp MÆ°á»�i thấp hÆ¡n 0,4 m. Riêng khu vá»±c phía Nam, má»±c nÆ°á»›c xấp xỉ trung bình hàng năm.

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện, chuyên gia độc lập v� sinh thái �ồng bằng sông Cửu Long, cho biết các đập thủy điện ở thượng nguồn sông Mekong đã giữ lại phần lớn lượng nước khiến mùa lũ năm nay v� chậm so với đi�u kiện tự nhiên.

Theo chuyên gia này, lượng mưa đầu mùa trong lưu vực lại thấp hơn mức trung bình nhi�u năm đã tác động lớn đến mực nước sông Mekong. Nước không v� nhi�u ảnh hưởng đến lượng thủy sản tự nhiên do thiếu nơi sinh sản, cũng như tác động nông nghiệp ở một số nơi trong lưu vực.

“Sắp tá»›i ngÆ°á»�i dân đầu nguồn vá»›i sá»± há»— trợ của chính quyá»�n địa phÆ°Æ¡ng cần thích nghi việc không có lÅ© và tìm sinh kế khác thay cho đánh bắt ngoài tá»± nhiên”, ông Thiện nói.

Ng�c Tài